ข้าพเจ้านายดุสิต จันทโยธา ประเภท ประชาชนทั่วไป ต.ศรีสว่าง อ.นาโพธิ์ จ.บุรีรัมย์
หลักสูตร: AG02-(03) โครงการพัฒนาศักยภาพเกษตรกร ยุค 4.0 และยกระดับมาตรฐานสินค้า OTOP โครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมรายตำบลแบบบูรณาการ มหาวิทยาลัยสู่ตำบล เพื่อสร้างรากแก้วให้ประเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์
เนื่องด้วยทางทีมงานมีการจัดทำการอบรมการฟอกและย้อมสีจากธรรมชาติ แต่ทางทีมงานได้รับการตอบรับจากทางผู้ใหย่บ้านเป็นที่เรียบร้อยดีจาการได้อบรมจะมีการใช้สีย้อมจากธรรมชาติหลายสีด้วยกันแต่ทั้งนี้ทั้งนั้นกระผมจะขอยกตัวอย่างเป็น สีของแก่นฝาง
ฝาง
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Caesalpinia sappan Linn.
ชื่อวงศ์: LEGUMINOSAE-CAESALPINOIDEAE
ชื่อสามัญ: Sappan tree
ชื่อท้องถิ่น: ฝางเสน ฝางส้ม ง้าย หนามโค้ง โซปั้ก
ลักษณะ: ไม้ยืนต้นที่มีขนาดกลาง ตามลำต้นและกิ่งก้านจะมีหนาม ซึ่งโคนหนามนี้พองคล้ายกับฐานนม ใบ เป็นไม้ใบรวม ลักษณะการเรียงใบคล้ายกับใบหางนกยูงไทย มีสีเขียว ดอกออกเป็นช่ออยู่ตรงส่วนยอดของต้น ดอกมีสีเหลืองกลางดอกเป็นสีแดง ผลเป็นฝักรูปสี่เหลี่ยม แข็ง สีน้ำตาลเข้ม และที่ผิวฝักจะมีลายจุด ๆ แต้มอยู่ ซึ่งรูปร่างนั้นจะคล้ายกับถั่วแปบ ฝักของฝางนี้มีอยู่ 2 ชนิด คือชนิดแก่นสีเหลืองเรียกว่า “ฝางส้ม” และ แก่นสีแดงเข้มเรียกว่า “ฝางเสน” ตรงปลายฝักนี้จะยาวแหลมยื่นออกมาเล็กน้อย
ส่วนที่ใช้ : แก่น ฝัก
สีที่ได้: แก่นฝางให้สีส้มแดง ฝักของฝางให้สีน้ำตาลออกกะปิ แต่ให้สีไม่ดีนัก ถ้าต้องการสีแดงต้องใช้ปริมาณมาก
เทคนิควิธีการย้อมสี: การย้อมสีเส้นใยด้วยฝาง ส่วนที่ใช้คือ แก่นต้น โดยใช้วิธีการต้มเพื่อสกัดสี ในอัตราส่วนต่อน้ำ 1:10 แก่นฝาง 3 กิโลกรัม ย้อมเส้นใยได้ 1 กิโลกรัม ย้อมด้วยกรรมวิธีย้อมร้อน โดยใช้น้ำใบเหมือดแอ 1 ส่วน ผสมกับสีจากฝาง 2 ส่วน ย้อมนาน 1 ชั่วโมง หลังย้อมนำเส้นใยมาแช่ในสารละลายช่วยติดสี นั่นคือ สารส้ม จะได้เส้นใยสีส้มแดง คุณภาพของสีมีความคงทนต่อการซักและแสงในระดับต่ำ การย้อมเส้นใยจากน้ำสีของฝางเพียงอย่างเดียวโดยไม่ใช้น้ำใบเหมือดแอจะได้เส้นใยสีส้มอ่อน มีคุณภาพของสีคงทนต่อการซักและแสงในระดับปานกลาง สำหรับการย้อมเส้นใยด้วยสีที่สกัดจากผลฝางหรือฝักฝาง จะสกัดสีด้วยวิธีการต้มกับน้ำในอัตราส่วน 1:2 นาน 1 ชั่วโมง กรองใช้เฉพาะน้ำสีสารส้ม จะได้เส้นใยสีส้มแดง คุณภาพของสีมีความคงทนต่อการซักและแสงในระดับต่ำ การย้อมเส้นใยจากน้ำสีของฝางเพียงอย่างเดียวโดยไม่ใช้น้ำใบเหมือดแอจะได้เส้นใยสีส้มอ่อน มีคุณภาพของสีคงทนต่อการซักและแสงในระดับปานกลาง สำหรับการย้อมเส้นใยด้วยสีที่สกัดจากผลฝางหรือฝักฝาง จะสกัดสีด้วยวิธีการต้มกับน้ำในอัตราส่วน 1:2 นาน 1 ชั่วโมง กรองใช้เฉพาะน้ำสี ฝักฝาง 15 กิโลกรัม สามารถย้อมสีเส้นใยได้ 1 กิโลกรัม ย้อมเส้นใยด้วยกรรมวิธีย้อมร้อน หลังย้อมแช่สารละลายสารช่วยติดสีจุนสี จะได้เส้นใยสีน้ำตาล
นอกจากนี้การปอกและย้อมสีจากธรรมชาติยังเป็นการต่อยอดให้กับชาวบ้านที่ทำอาชีพทอผ้าไหมอีกด้วย เนื่องจากวัสดุและอุปกรณ์มีอยู่ในท้องถิ่นอยู่แล้ว อาจจะมีค่าใช้จ่ายเส้นไหมบ้างนิดหน่อย เป็นการต่อยอดให้ชาวบ้านได้ทั้งความรู้และยังสามารถนำไปใช้ไดเจริงแถมยังเป็นเส้นไหมจากสีที่ปลอดสารเคมี ยังเพิ่มราคาให้กับชาวบ้านในชุมชนอีกด้วย
ทางทีมงานต้องขอขอบพระคุณท่านผู้ใหญ่บ้าน บ.หัวขัว และชาวบ้านสถานที่ ที่อำนวยความสะดวกต่างและ และทางทีมงานก็ไม่ลืมที่จะทำตามมาตราการป้องกันอย่างเคร่วครัดด้วย เว้นระยะห่วง วัดอุณหภมิก่อนเข้ร่วมอบรมมีการจัดที่นั่งเว้นระยะห่วง สวมหน้ากากอนามัย มีเจลล้างมือ ที่ครั้งที่ร่วมการอบรม
