ข้าพเจ้า นางสาวมุกรินทร์ อาจอาสา ประเภท บัณฑิต กพร.
ED05 ตำบลเจริญสุข อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดบุรีรัมย์ ตามโครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมรายตำบล แบบบูรณาการ ๑ มหาวิทยาลัย ๑ ตำบล “มหาวิทยาลัย สู่ตำบล สร้างรากแก้วให้ประเทศ”
การลงพื้นที่ของข้าพเจ้าในครั้งนี้ เป็นการลงพื้นที่ผ่านโครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมแบบบูรณนาการ 1 ตำบล 1 มหาวิทยาลัย จากมหาวิทยาลัยสู่ตำบล เพื่อสร้างรากแก้วให้ประเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์ และการลงพื้นที่ครั้งนี้ผู้ปฏิบัติงานได้รับมอบหมายให้ลงพื้นที่หมู่ที่ 14 บ้านเจริญสุข ชุมชนบ้านเจริญสุขตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มบริเวณเชิงเขาพระอังคาร มีทรัพยากรป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ มีความอุดมสมบูรณ์ทางด้านพืชพันธุ์และมีพืชสมุนไพรหลากหลายชนิดที่นิยมนำมาใช้รักษาอาการเจ็บป่วยตั้งแต่อดีต สมุนไพรตัวหนึ่งที่นิยมนำมาใช้รักษาอาการเจ็บป่วย คือ ฟ้าทะลายโจร
“ฟ้าทะลายโจร” พืชล้มลุกที่มีกำเนิดจากแถบประเทศอินเดียและศรีลังกา สำหรับในไทยฟ้าทะลายโจรเป็นสมุนไพรที่อยู่ในตำรายาไทยโบราณมานาน มีรสขม จัดอยู่ในกลุ่มยาเย็นมีสรรพคุณทางการแพทย์แผนไทยใช้เพื่อบรรเทาอาการไข้หวัด แก้ไอและเจ็บคอ ฟ้าทะลายโจรยังเป็นสมุนไพรที่ถูกบรรจุอยู่ในบียาหลักแห่งชาติ พ.ศ.2542 ของกระทรวงสาธารณสุข
จากผลการศึกษาและวิจัยพบว่า ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของฟ้าทะลายโจรมีสารสำคัญชื่อว่า
“สารแอนโดรกราโฟไลค์” (Andrographolide) ช่วยยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัสได้ในทุกระยะและช่วยยับยั้งการอักเสบ และยังมีสารประกอบสาร Lactone 4 ชนิดที่มีฤทธิ์เย็นหนืด ช่วยจับโปรตีนของไวรัสให้อยู่กับที่ ทำให้ฤทธิ์ของฟ้าทะลายโจรต้านไวรัสได้ดียิ่งขึ้น และช่วยป้องกันผลข้างเคียงจากยาปฏิชีวนะได้ ลดการบีบตัวของลำไส้ ต้านเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของอาการท้องเสีย ช่วยรักษาอาการไอ เจ็บคอป้องกันและบรรเทาหวัด
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees (วงศ์ Acanthaceae)
ชื่ออื่น : ฟ้าทะลาย หญ้ากันงู น้ำลายพังพอน เมฆทะลาย ฟ้าสะท้าน
ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ได้มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวสมุนไพรฟ้าทะลายโจรกันอย่างแพร่หลาย มีข้อมูลสนับสนุนจากงานวิจัยทางคลินิก พบว่า สมุนไพรฟ้าทะลายโจรมีส่วนช่วยรักษาอาการของโรคติดเชื้อเฉียบพลันของระบบทางเดินหายใจ (acute respiratory tract infection) เช่น อาการไอ อาการเจ็บคอได้ดี ในปี พ.ศ.2555 ได้มีข้อมูลงานวิจัย จากผู้ป่วยจำนวน 807 คน พบว่าผลิตภัณฑ์สารสกัดจากฟ้าทะลายโจรร่วมกับสมุนไพรอื่นๆ ขนาดรับประทาน 31.5-200 มิลลิกรัม/วัน รับประทานเป็นเวลา 3-10 วัน มีผลช่วยลดความถี่และความรุนแรงของอาการไอเนื่องจากไข้หวัด (common cold) และอาการอักเสบของระบบทางเดินหายใจส่วนบนได้
ในมุมมองการเกิดโรคหรืออาการตามศาสตร์การแพทย์แผนไทยนั้น อาการไข้ ไอ เจ็บคอ เป็นอิทธิพลของธาตุไฟที่เพิ่มปริมาณสูงขึ้น ทำให้เกิดอาการดังกล่าว เราจึงสามารถใช้สมุนไพรฤทธิ์เย็น (สมุนไพรฟ้าทะลายโจร) เพื่อใช้ในการรักษาอาการที่ส่งผลมาจากอิทธิพลของไฟที่เพิ่มขึ้นได้ พูดง่ายๆคือ ใช้ความเย็น ปรับหรือลดปริมาณความร้อนในร่างกายให้สมดุลนั่นเอง แต่หากใช้ในปริมาณเกินความจำเป็นก็อาจส่งผลทำให้ ร่างกายมีปริมาณความเย็นเกินไป ส่งผลทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ตามมาได้ เช่น อาการชาต่างร่างกาย แขน-ขาอ่อนแรง ท้องอืดท้องเฟ้อ ท้องเสีย หรือผื่นแพ้ตามร่างกาย เป็นต้น
หมอแนะนำให้กินแบบธรรมชาติ คือ กินเป็นใบทั้งแบบสดหรือแบบตากแห้งบดก็ได้
กินเพื่อป้องกัน (For Prevention)
- แบบใบสด ประมาณวันละ 2-3 ใบ เป็นระยะเวลาติดต่อกัน 3 เดือนในช่วงฤดูหนาว จะช่วยกระตุ้นภูมิคุ้มกันร่างกายได้
- แบบตากแห้งแล้วบดใส่แคปซูล กินวันละ 1 แคปซูล (ประมาณ 500 มิลลิกรัม) ติดต่อกันทุกวันเป็นเวลา 3 เดือน ระยะเวลาและขนาดปริมาณประมาณนี้ยังไม่มีผลข้างเคียงเรื่องการทำลายตับ
มีงานวิจัยคำนวณอิงสารแอนโดกราโฟไลค์เพื่อป้องกันหวัดจะใช้ปริมาณ 11.2 มิลลิกรัมต่อวัน กิน 5 วันต่อสัปดาห์ ต่อเนื่อง 3 เดือน มีผลป้องกันหวัดได้
กินเพื่อรักษาอาการ (For Treatment)
- สำหรับปริมาณการรักษา หมอแนะนำให้เลือกแบบตากแห้งแล้วบดใส่แคปซูล กินครั้งละ 1,500-3,000 มิลลิกรัม จำนวน 4 ครั้งต่อวัน หรือประมาณ 2-4 แคปซูล วันละ 3 มื้อ ระยะเวลา 7-10 วัน (หรือไม่ควรเกิน 2 สัปดาห์) หากอิงจากสารแอนโดรกราโฟไลด์ระดับในการรักษาคือ ประมาณ 60-120 มิลลิกรัมต่อวัน
ส่วนรูปแบบในการกินฟ้าทะลายโจรนั้น แนะนำให้กินแบบสดหรือตากแห้งแล้วบดหยาบมากกว่า เพราะจะได้สารสกัดแอนโดรกราโฟไลด์เดี่ยวค่ะ เนื่องด้วยในฟ้าทะลายโจรแบบยังไม่ได้สกัดจะมีสาร Lactone ที่จะช่วยจับโปรตีนของไวรัสได้ดีกว่า ทำให้ฤทธิ์ของฟ้าทะลายโจรแบบไม่สกัดทำงานต้านไวรัสได้ดีกว่า แต่จำนวนเม็ดที่กินอาจจะต้องมากกว่าแบบสกัด เพื่อให้ได้ฤทธิ์ถึงในระดับการรักษาอาการป่วย
คำแนะนำ
- บรรเทาอาการเจ็บคอ
- บรรเทาอาการของโรคหวัด (common cold) เช่น เจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ
ขนาดและวิธีใช้
- รับประทานครั้งละ 500 มิลลิกรัม – 2 กรัม วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน
ข้อห้ามใช้
- ห้ามใช้ ในผู้ที่มีอาการแพ้ ฟ้าทะลายโจร
- ห้ามใช้ ในหญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร เนื่องจากอาจทำให้เกิดทารกวิรูปได้
คำเตือน
- หากใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจทำให้แขนขามีอาการชาหรืออ่อนแรง
- หากใช้ฟ้าทะลายโจรติดต่อกัน 3 วัน แล้วไม่หาย หรือ มีอาการรุนแรงขึ้นระหว่างใช้ ยา ควรหยุดใช้ และพบแพทย์
- ควรระวังการใช้ร่วมกับสารกันเลือดเป็นลิ่ม (anticoagulants) และยาต้านการจับตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets)
- ควรระวังการใช้ร่วมกับยาลดความดันเลือดเพราะอาจเสริมฤทธิ์กันได้
- ควรระวังการใช้ร่วมกับยาที่กระบวนการเมแทบอลิซึม ผ่านเอนไซม์ Cytochrome P450 (CYP) เนื่องจากฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ CYP1A2, CYP2C9 และCYP3A4
อาการไม่พึงประสงค์
- อาจทำให้เกิดอาการผิดปกติของทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง ท้องเดิน คลื่นไส้ เบื่ออาหาร วิงเวียนศีรษะ ใจสั่น และอาจเกิดลมพิษได้(บัญชียาหลักแห่งชาติ, 2555)
การกินฟ้าทะลายโจรสามารถกินเพื่อการดูแลรักษาตนเองเป็นเบื้องต้น สร้างความแข็งแรง เสริมภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย แต่ควรกินในปริมาณและระยะเวลาที่เหมาะสมเท่านั้นนะคะ
การลงพื้นที่หมู่ที่ 14 บ้านเจริญสุข ที่บ้านคุณไพ สาระวัน
คุณไพ สาระวัน ได้ปลูกพืชผักสวนครัวและสมุนไพรไว้รอบๆ บริเวณบ้าน อย่างเช่น กระชาย และฟ้าทะลายโจร เป็นต้น จากการสอบถามคุณไพ คุณไพได้เล่าให้ข้าพเจ้าฟังว่า โดยปกติแล้วคุณไพจะรับประทานฟ้าทะลายโจรเวลาที่รู้สึกมีไข้หวัดโดยปกติอยู่แล้ว ฟ้าทะลายโจรเป็นพืชสมุนไพรที่นำไปขยายพันธุ์ง่าย ตอนแรกคุณไพได้นำมาทดลองปลูกเพียงแค่ 3-4 ต้นเท่านั้น ผ่านไปไม่กี่เดือนต้นฟ้าทะลายโจรได้เจริญเติบโตและแตกหน่อเป็นจำนวนมาก ผลปรากฏว่าทั้งบริเวณข้างบ้าน และบริเวณข้างหลังบ้านของคุณไพเต็มไปด้วยต้นฟ้าทะลายโจรไปหมด ทำให้ใครเห็นหรือเพื่อนบ้านเห็นก็พากันมาขอต้นฟ้าทะลายโจรไปปลูกกันที่บ้านเนื่องจากตอนนี้เป็นที่ต้องการของทุกคนอย่างมากค่ะ
จากการลงพื้นที่ในครั้งนี้ข้าพเจ้าขอขอบคุณคุณไพ สาระวัน ที่ได้ให้ข้าพเจ้าได้เข้าไปดูภายในสวนที่ปลูกฟ้าทะลายโจรและให้ความรู้เกี่ยวกับฟ้าทะลายโจร และที่สำคัญคุณไพยังมีน้ำใจแบ่งต้นฟ้าทะลายโจรภายในสวนให้กับข้าพเจ้าเพื่อนำไปปลูกขยายพันธุ์ต่อไป เนื่องจากตอนนี้ทุกคนเริ่มกลับมาให้ความสนใจกับสมุนไพรมากขึ้น เพราะฟ้าทะลายโจรสามารถนำไปรักษาอาการเจ็บป่วยได้ และเป็นพืชสมุนไพรที่สามารถหาได้ง่ายในชุมชนเจริญสุข
ข้าพเจ้าและทีมงาน และขอขอบพระคุณทางมหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์เป็นอย่างยิ่งค่ะที่มีโครงการดีๆแบบนี้ ขอขอบพระคุณมากๆค่ะ
บรรณานุกรม
บัญชียาหลักแห่งชาติ (2 ed.). (2555).
นิตยสารชีวจิต. (2564, มิถุนายน 16). ฉลาดกิน ฟ้าทะลายโจรสู้โรค ป้องกันโควิด-19. นิตยสารชีวจิต(545).
สุนทรเจริญนนท์, ร. ด. (n.d.). ฟ้าทะลายโจร สามารถนำมาใช้ในสถานการณ์ โรคโควิด 19 ได้จริงหรือ.