บุรีรัมย์จัดเป็นจังหวัดหนึ่งที่ตั้งอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่างของประเทศไทย สภาพพื้นที่โดยทั่วไปเป็นที่ราบสูง พื้นที่ลาดจากทิศใต้ลงไปทิศเหนือ พื้นที่มีลักษณะเป็นลูกคลื่นน้อยเป็นที่ราบขั้นบันไดช่องเขาเกิดจากภูเขาไฟระเบิดเมื่อประมาณเก้าแสนถึงหนึ่งล้านปีเศษ จังหวัดบุรีรัมย์จัดเป็นถิ่นภูเขาไฟเก่า มีภูเขาไฟที่ดับสนิทแล้วกระจายอยู่ในพื้นที่จังหวัดบุรีรัมย์จำนวน 6 ลูก ได้แก่ ภูเขาไฟพนมรุ้ง ภูเขาไฟอังคาร ภูเขาไฟคอก ภูเขาไฟหลุบ ภูเขาไฟไปรบัด และลูกหลังสุดคือ ภูเขาไฟกระโดง ซึ่งตำบลเจริญสุขตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มบริเวณเชิงภูเขาไฟอังคารมีทรัพยากรป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ ลักษณะดินเป็นดินลาวาที่เกิดจากภูเขาไฟ และมีหินตลอดพื้นที่ป่าภูเขา เป็นป่าเต็งรังมีความอุดมสมบูรณ์ ชาวบ้านสามารถหาพืชผักป่าไว้สำหรับกินเองและจำหน่ายได้ตลอดทั้งปี ตามฤดูกาล อาทิ ผักอีนุน ผักหวาน ไข่มดแดง ดอกกระเจียว หน่อโจด และเห็ดชนิดต่างๆ เช่น เห็ดละโงก เห็ดเผาะ เห็ดโคน เห็ดมันปู เป็นต้น ในการออกไปหาของป่าหรือการไปเก็บเห็ดนั้น ชาวบ้านจะตื่นเข้าป่ากันตั้งแต่เช้าประมาณตีสามตีสี่ไปส่องไฟเก็บเห็ด จึงเป็นที่มาของคำว่า ไต้เห็ด
| เห็ดระโงก | เห็ดมันปู | เห็ดน้ำหมาก | เห็ดเผาะ |
| ดอกกระเจียว | ผักหวานป่า | หน่อโจด |
ไต้เห็ด เป็นภาษาท้องถิ่น ที่ชาวบ้านจะออกไปส่องไฟเก็บเห็ดกันตั้งแต่ตีสามตีสี่ ถ้าถามว่าทำไมถึงไม่รอให้ฟ้าสว่างก่อนค่อยไป ? ชาวบ้านว่า ที่เลือกที่จะเข้าไปหาเห็ดในช่วงกลางคืนด้วยวิธีส่องไฟ เนื่องจากจะสามารถสังเกตเห็นเห็ดได้ง่ายกว่าการหาในช่วงกลางวัน แสงไฟจะส่องกระทบกับดอกเห็ด ที่มีสีขาวสะท้องแสง อีกทั้งจะได้เห็ดที่เพิ่งงอกใหม่และสดกว่าเห็ดในตอนกลางวัน อยากจะไปไต้เห็ดต้องเตรียมอุปกรณ์อะไรบ้าง ? อุปกรณ์ที่จําเป็นในการออกไปเก็บเห็ด ได้แก่ ตะกร้าใส่เห็ด มีด เสียม ไฟฉาย ไฟแบตอรี่ส่องหน้า อาหาร น้ำาดื่ม รองเท้าและเสื้อผ้าหมวก ยาหม่อง จะรู้ได้ไงเห็ดชนิดไหนกิได้กินไม่ได้ ? โดยให้สังเกตที่ดอกเห็ดถ้าเห็ดระโงกจะสังเกตที่ขาเมื่อหักขาดูจะมีรูถ้าเห็ดเมามีพิษจะมีขาตันไม่มีรูหรือไม่เวลาต้มก็นำเอาเม็ดข้าวแช่ดูหากเม็ดข้าวเปลี่ยนสีก็แสดงว่ามีเห็ดพิษไม่ควรกินหรือรับประทานเข้าไปอาจทำให้เกิดอันตรายต่อร่างกายของเราได้ ซึ่งวิธีสังเกตต่างๆเหล่านี้ก็ได้จำมาจากผู้เฒ่าผู้แก่ที่บอกต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นตามภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่น
วิธีสังเกตเห็ดกินได้กับเห็ดพิษ
| เห็ดกินได้ | เห็ดพิษ | |
| ผิวค่อนข้างเรียบ ไม่เปื่อยยุ่ย | หมวกเห็ด | ผิวเรียบหรือขรุขระ เปื่อยยุ่ย |
| ไม่เปื่อยยุ่ย | วงแหวน | เปื่อยยุ่ย |
| ผิวเรียบ | ก้าน | ผิวเรียบหรือขรุขระ เปื่อยยุ่ย |
| หนา ไม่แนบติดก้าน ไม่เปื่อยยุ่ย | ปลอกหุ้ม | บาง แนบติดก้าน เปื่อยยุ่ย |
บทสัมภาษณ์การไต้เห็ดของคนบ้านเจริญสุข
นาง ฉอ้อน สาระวัน บ้านเลขที่ 25 ม.1 บ้านเจริญสุข ต.เจริญสุข อ.เฉลิมพระเกียรติ จ.บุรีรัมย์ เป็นหนึ่งในผู้ที่ชอบออกหาเก็บเห็ดป่า ในช่วงที่ฤดูฝนจะมีเห็ดป่าออกมากโดยเฉพาะเห็ดระโงกขาวและเห็ดระโงกเหลืองและเห็ดเผาะ เห็ดโครน ออกมากที่สุด ซึ่งเห็ดป่าช่วงนี้จะมีรสชาติมีความสมบูรณ์เต็มที่และเต็มไปด้วยธาตุอาหาร มีความอร่อยและดอกสวยส่งผลให้ตนเองและครอบครัวพร้อมเพื่อนบ้านจะพากันออกไปหาเก็บ หรือไต้เห็ดป่า กันตั้งแต่ช่วงดึกจนใกล้รุ่ง ของทุกวันโดยใช้ไฟฉายส่องตั้งแต่เช้ามืด เมื่อเก็บเห็ดมาได้ก็จะนำเห็ดไปแยกชนิดแล้วนำไปขายที่ตลาด แต่ถ้าเห็ดดอกไหนที่ไม่ค่อยสวยก็จะแยกออกมาเพื่อนำไปประกอบอาหาร ซึ่งเห็ดนั้นสามารถนำมาประกอบอาหารได้หลายเมนู เช่น นำไป แกง ต้มยำ ตำน้ำพริก นึ่ง ยำ หรือผัดเผ็ด ซึ่งเมนูต่างๆจะอร่อยมากเพราะช่วงนี้ถือว่าเห็ดมีความสมบูรณ์มากกว่าทุกฤดู
| แกงเห็ดรวมมิตร | ซุปเห็ดไค | ลาบเห็ดขม |
ป่าเขาอังคารซึ่งเป็นแหล่งอาหารของชุมชนที่อาศัยอยู่รอบผืนป่าแห่งนี้ นอกจากนั้นยังใช้ประโยชน์ในด้านอื่นๆอีกมากมาย ป่าเขาอังคารจึงเป็นแหล่งปัจจัยสี่ที่ชุมชนนํามาใช้ในการดํารงชีวิต คุณค่าและความสําคัญจึงมีต่อชาวบ้านที่อาศัยอยู่รอบผืนป่า ที่มีความอุดมสมบูรณ์ประกอบด้วยพรรณไม้และพรรณสัตว์นานาชนิดจนเป็นแหล่งอาหารธรรมชาติที่สําคัญที่สุดของชุมชน
อ้างอิง
วิกิพีเดีย สาระนุกรมเสรี//(2564).// จังหวัดบุรีรัมย์.//สืบค้นเมื่อ 18 พฤษภาคม ๒๕๖๔,/จาก.https://th.wikipedia.org/wiki/
หมู่บ้าน OTOP เพื่อการท่องเที่ยว//(2564).//เส้นทางอารยธรรมอีสานใต้ หมู่บ้านเจริญสุข.//สืบค้นเมื่อ 18 พฤษภาคม ๒๕๖๔,/จาก.https://www.otop-village.com/th/places_detail/
ว่าที่เรือตรีศุลิเชษฐ์ ทองกล่ำ//(2562).//เห็ดป่า….หาทุกปี…ไม่มีลด?.//สืบค้นเมื่อ 18 พฤษภาคม ๒๕๖๔,/จาก.https://www.hrdi.or.th/Articles/Detail/40
ไทยรัฐฉบับพิมพ์//(2562).//ฝนแล้วมองฟ้าดูเมฆ ญาณทิพย์วิชาเก็บเห็ด.//สืบค้นเมื่อ 18 พฤษภาคม ๒๕๖๔,/จาก.https://www.thairath.co.th/news/local/1589155
