หลักสูตร: HS04 โครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมรายตําบลแบบบูรณาการ 1 ตําบล 1 มหาวิทยาลัย จาก มหาวิทยาลัยสูตรตําบลเพื่อสร้างรากแก้วให้ประเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์ประจําเดือน กรกฎาคม
ข้าพเจ้า นางสาววรัชยา สุขรัมย์ ผู้ปฏิบัติงาน ประเภทบัณฑิตจบใหม่ รับผิดชอบการดําเนินงานในเขต พื้นที่ตําบลไผทรินทร์ อําเภอลําปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์ ได้ลงพื้นที่เพื่อศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับไม้ไผ่ซึ่งเป็นวัตถุดิบหลักในการทำหัตถกรรมจักสาน
วันที่ 26 มิถุนายน 2564 ข้าพเจ้าและผู้ปฏิบัติงานทีมตำบลผไทรินทร์พร้อมทั้งอาจารย์ประจำตำบลได้เข้าร่วมการอบรมเกี่ยวกับการทำตะกร้าจักสานและความรู้เกี่ยวกับโรค โควิด-19 โดยมีท่านสนอง พินิจดวง นายกองค์การบริหารส่วนตำบลผไทรินทร์เป็นผู้กล่าวเปิดงาน ซึ่งท่านได้ให้แนวคิดว่าต้องการให้กลุ่มผู้ชายเป็นกลุ่มจัดทำโครงของตะกร้า เนื่องจากโครงตะกร้าจะต้องทำจากไม้ไผ่ ซึ่งไม้ไผ่ค่อนข้างมีความแข็งแรงจึงต้องการแรงงานผู้ชายในการทำโครง ส่วนกลุ่มผู้หญิงจะเป็นกลุ่มที่ออกแบบลวดลายและสานตะกร้า
งานจักสานไม้ไผ่เกิดขึ้นจากการใช้ไม่ไผ่นำมา จัก ผ่า ฉีกให้เป็นเส้นบาง ๆ แล้วนำมาขัด สาน สอด ไขว้ ขึ้นโครงทำเป็นรูปทรง ทำเป็นภาชนะเป็นเครื่องมือเครื่องใช้จัดเป็นงานศิลปะหัตถกรรมและหัตถกรรมพื้นบ้าน การสร้างสรรค์งานจักรสานไม้ไผ่ต้องใช้ทั้งภูมิปัญญา ความประณีต ความละเอียดอ่อน และทักษะฝีมือเชิงช่าง ตั้งแต่การรู้จักคุณสมบัติของไม้ไผ่แต่ละชนิดที่มีความเหมาะสมกับการนำมาใช้ประโยชน์ในการจักสาน การ เตรียมเส้นเพื่อการสานที่เหมาะสมกับการสานผลิตภัณฑ์แต่ละชนิด แต่ละรูปแบบและที่สำคัญคือการสานขึ้นรูปจนสำเร็จเป็นผลิตภัณฑ์เครื่องจักสานไม้ไผ่ที่นำประโยชน์ใช้สอยตามที่ต้องการ งานหัตถกรรมจักสานไม้ไผ่จึงยังคงเป็นงานหัตถกรรมพื้นบ้านที่ ยังคงมีการสืบทอดต่อกันมา นับจากอดีตกาลจนถึงปัจจุบัน
ไม้ไผ่คือวัตถุดิบหลักในการสร้างงานหัตถกรรมจักรสานไม้ไผ่และไม้ไผ่ที่ใช้เป็นการสร้างงานหัตถกรรมนั้น มีด้วยกันหลายชนิด ด้วยเพราะคุณสมบัติของไผ่แต่ละประเภท อาจจะมีความเหมาะสมกับงานหัตถกรรมแตกต่างกัน จึงต้องเลือกใช้ไม้ไผ่ชนิดที่เหมาะสม เช่นไม้ไผ่ที่นิยมทำเครื่องจักสานที่สุดคือ ไผ่สีสุก ซึ่งเป็นไม้ไผ่ที่ขึ้นอยู่ตามพื้นราบ มีอยู่ทั่วทุกภาคของประเทศไทย ไม้ไผ่ที่นำมาใช้สำหรับการทำงานหัตถกรรมจักสาน จะต้องเป็นไผ่ที่มีอายุไม่น้อยกว่าสองปี ต้องเลือกพันธุ์ไผ่ที่สามารถยืดหยุ่นได้ดี ลำต้นมีความยาว เมื่อเวลานำมาชักลียดจะได้เส้นเอาตอกที่ยาว
ภูมิปัญญาในการทำงานหัตถกรรมจักรสานไม้ไผ่ทั่วไปจะมีขั้นตอนและวิธีการผลิตของงานหัตถกรรมที่เหมือนหรือแตกต่างกันไปตามรูปแบบ รูปทรง องค์ความรู้ ภูมิปัญญาและทักษะฝีมือของช่างที่สั่งสมมา แต่โดยปกติจะมีกระบวนการขั้นตอนในการทำที่คล้ายคลึงกันแทบทุกภาคในประเทศไทย
การเตรียมวัตถุดิบเพื่อการทำหัตถกรรมจากศาลไม้ไผ่ ก็ถือเป็นขั้นตอนที่ต้องอาศัยองค์ความรู้และภูมิปัญญาในการเตรียมวัตถุดิบเพื่อทำให้วัตถุดิบมีคุณภาพไม่เป็นมอดไม่ขึ้นราได้เส้นเอาตอกที่มีขนาดสม่ำเสมอ ตามที่ต้องการและมีสีสันสวยงามและมีลวดลายที่เหมาะสมกับชิ้นงาน รวมทั้งมีการคิดค้นพัฒนาหาเทคนิควิธีการป้องกันมอดและแมลง ของผลิตภัณฑ์เครื่องจักสานด้วย การรมควร ที่สามารถทำให้เครื่องจักสานแห้งสนิทไม่ขึ้นรา
ไม้ไผ่ที่นำมาจักสานนั้น จะนิยมนำไม้ไผ่ที่ได้มาแช่น้ำทิ้งไว้7ถึง 10 วัน เพื่อป้องกันแมลงและบางครั้งก็ใช้กรรมวิธีการตากแห้งเพื่อช่วยสกัดน้ำมันไผ่ออกเป็นการสร้างความคงทนแข็งแรงและสวยงามให้ไม้ไผ่ยิ่งขึ้น
สรุปการลงพื้นที่ตำบลไผทรินทร์ประจำเดือน กรกฎาคม
ในช่วงเดือนกรกฎาคม นับว่ามีการระบาดของโรคโควิด19เป็นอย่างมากในพื้นที่ใกล้เคียง จึงทำให้ข้าพเจ้าและผู้ปฏิบัติงานทีมตำบลไทรินทร์ ต้องลดจำนวนการลงพื้นที่ ในแต่ละเดือน เพื่อลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อไวรัส และทุกครั้งที่ข้าพเจ้าและทีมผู้ปฏิบัติงานตำบลผไทรินทร์ ได้ลงพื้นที่เพื่อ ปฏิบัติงาน พวกเราได้ระมัดระวังตัวเองอย่างดีและปฏิบัติตามคำแนะนำสาธารณสุขอย่างเคร่งครัด การปฏิบัติงานในการลงพื้นที่เพื่อศึกษาหาข้อมูลเกี่ยวกับไม้ไผ่ ที่ใช้เป็นวัตถุดิบหลักในการสานตะกร้า ทำให้ทราบถึงองค์ความรู้และภูมิปัญญาของชาวบ้านที่มีมาอย่างยาวนานและตกทอดตั้งแต่โบราณกาล จากรุ่นสู่รุ่น รวมทั้งทักษะฝีมือในการใช้ไผ่เพื่อนำมาจักสานของแต่ละคนก็แตกต่างกันออกไป ตามประสบการณ์ ทั้งนี้ไม่ไผ่ในตำบลไผทรินทร์ ค่อนข้างที่จะหายาก ทำให้ต้องหันมาใช้หวายเทียม ในการจักสานแทน
