ข้าพเจ้านางสาวณัฐริยา จงปลูกกลาง ประเภท บัณฑิตจบใหม่ ได้ลงพื้นที่เก็บข้อมูล ๐๑,๐๒ และสำรวจครัวเรือนที่ประกอบอาชีพอุตสาหกรรมในครัวเรือน คือ “การทอผ้าไหม” ณ บ้านทะเมนชัย ม.๑ ต.ทะเมนชัย อ.ลำปลายมาศ จ.บุรีรัมย์ วันที่ ๗ – ๘ มีนาคม ๒๕๖๔ เวลา ๐๙:๐๐ – ๑๖:๐๐ น.
สืบเนื่องจากการลงพื้นที่เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา ข้าพเจ้าได้ลงพื้นที่ไปเก็บรวบรวมข้อมูลแบบฟอร์ม๐๑,๐๒ และแบบฟอร์ม ๐๖ ณ ชุมชนบ้านทะเมนชัย หมู่๑ ตำบลทะเมนชัย อำเภอลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์ แต่เนื่องจากเก็บข้อมูลยังไม่ครบทุกหลังคาเรือนจึงต้องเข้าไปเก็บข้อมูลเพิ่มเติมในเดือนมีนาคม ซึ่งทำให้ข้าพเจ้าพบว่าในชุมชนบ้านทะเมนชัย หมู่๑ ที่ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออก ห่างจากอำเภอลำปลายมาศ ประมาณ ๑๐ กิโลเมตร ห่างจากจังหวัดบุรีรัมย์ ประมาณ ๓๐ กิโลเมตร มีพื้นที่ทั้งหมด ๑๒๐ ไร่ ลักษณะภูมิประเทศเป็นพื้นที่ราบ มีครัวเรือนที่อาศัยอยู่จริง ๑๕๑ ครัวเรือน ลักษณะสภาพแวดล้อมในชุมชน มีห้วย และหนองน้ำที่ชาวบ้านในชุมชนได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันในการทำเกษตรกรรม เพราะลักษณะอาชีพของชาวบ้านในชุมชนส่วนใหญ่นั้นประกอบอาชีพเกษตรกร จะมีเพียงบางครัวเรือนที่ประกอบอาชีพอุตสาหกรรมในครัวเรือน คือการทอผ้า และประกอบอาชีพรับราชการ จึงทำให้ชาวบ้านในชุมชนส่วนใหญ่มีฐานะค่อนข้างยากจนเพราะรายได้หลักมาจากการทำเกษตรกรรม และเก็บเกี่ยวผลผลิตเพียงปีละ๑ครั้ง หลังจากที่หมดฤดูกาลเก็บเกี่ยวชาวบ้านในชุมชนก็เข้าสู่สภาวะการว่างงานและทำให้ขาดรายได้จึงเกิดปัญหาการใช้จ่ายในครัวเรือนที่ไม่เพียงพอ
ลักษณะที่โดดเด่นในชุมชนบ้านทะเมนชัย หมู่๑ คือการทอผ้า หรือการทอผ้าไหมที่มีการทำสืบทอดต่อกันมาหลายรุ่นและในปัจจุบันรุ่นลูกก็ได้มาสานต่อซึ่งถือว่าเป็นอุตสาหกรรมในครัวเรือนที่มีมาอย่างยาวนาน และกล่าวได้ว่ามีเพียงไม่กี่ครัวเรือนที่ยังคงประกอบอาชีพนี้อยู่ ข้าพเจ้าจะขอยกตัวอย่างของ คุณป้าบัวไข เซ็งรัมย์ ในการกล่าวถึงการทอผ้าไหมที่ยังคงมีอยู่ในชุมชนบ้านทะเมนชัย หมู่๑ ซึ่งคุณป้าบัวไขยังคงทอผ้าเป็นอาชีพอยู่ในปัจจุบันและทำมานานกว่า๒๐ปี โดยเป็นผู้ลงมือทำด้วยตนเองทุกขั้นตอน ซึ่งมีขั้นตอนการทำ ดังนี้
๑.ปลูกหม่อนเลี้ยงไหม
๒.การทำเส้นไหม
๓.การกรอไหม
๔.การสาวไหม
๕.การเข้าฟันหวี
๖.การเข้าหัวม้วน
๗.การทอผ้า
ส่วนใหญ่แล้วคุณป้าบัวไขจะทอผ้าไหมลายที่มีชื่อเรียกว่า “ผ้าซิ่นตีนแดง” ซึ่งมีลักษณะลวดลายโบราณ เนื่องจากความสวยงามและมีเอกลักษณ์อันโดดเด่นของผ้าซิ่นตีนแดง ทำให้ยังคงได้รับความนิยมอยู่จนถึงปัจจุบัน คุณป้าบัวไขใช้สีสังเคราะห์หรือสีเคมีในการย้อมสีเส้นไหม ซึ่งเป็นสีที่มีความบริสุทธิ์ของตัวสีมาก สามารถนำสีเหล่านั้นมาผสมให้ได้สีตามที่ต้องการและปรับระดับความเข้มของสีได้ วิธีการย้อมทำได้ง่ายและสะดวก สีที่ย้อมได้จะมีความสดสวยและมีความทนทาน สีสังเคราะห์ที่นำมาย้อมมีหลายประเภท แต่ละประเภทจะมีคุณสมบัติของสีย้อม กรรมวิธีการย้อม คุณภาพสีย้อมที่แตกต่างกัน สำหรับระยะเวลาในการทอผ้าไหมต่อ๑ผืนคุณป้าบัวไขกล่าวว่า ใช้เวลาทอ๑สัปดาห์จึงจะได้ออกมา๑ผืน และขายในราคาอยู่ที่ผืนละ ๒,๐๐๐ บาท หากผู้ใดสนใจสามารถเข้าไปติดต่อสอบถามคุณป้าบัวไข เซ็งรัมย์ ได้ที่บ้านเลขที่๒๑ ม.๑ บ้านทะเมนชัย ตำบลทะเมนชัย อำเภอลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์
ข้าพเจ้าเชื่อว่าหากการทอผ้าได้รับการสนับสนุนที่ดีโดยมีผู้เชี่ยวชาญหรืออาสาสมัครเข้ามาช่วยฟื้นฟูและพัฒนาในเรื่องของการออกแบบลวดลายให้เข้ากับยุคสมัยหรือการโฆษณาให้เป็นที่รู้จักรวมไปถึงการออกแบบแพคเกจจิ้งบรรจุภัณฑ์ ที่สามารถดึงดูดความสนใจจากคนรุ่นใหม่เพื่อให้มีความทันสมัยมากยิ่งขึ้นแต่ยังคงความดั้งเดิมเอาไว้เพื่อให้ผู้คนเข้าใจถึงความเป็นมาของอัตลักษณ์วัฒนธรรมท้องถิ่น เพื่อช่วยให้การทอผ้าได้อยู่คู่กับคนในชุมชนสืบไป ซึ่งจะถือได้ว่าเป็นสิ่งที่สามารถสืบทอดวัฒนธรรมไทยและวัฒนธรรมของชุมชนได้เป็นอย่างดียิ่ง
