ชื่อบทความ : ID01 – แต่งแต้มเสื่อกกด้วยลายเฉพาะหมู่2 ตำบลแสลงโทน อำเภอประโคนชัย จังหวัดบุรีรัมย์
ชื่อหมู่บ้าน : บ้านแสลงโทน หมู่ 2
ชื่อเจ้าของบทความ : นางสาวนิชาภัทร ล้อประโคน
ประเภท: นักศึกษา
สิ่งที่ประทับใจ: การท่อสื่อเป็นการเสื่อถึงการอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่น และยังเป็นการช่วยลดปริมาณกกในท้องถิ่นอีกด้วย เสื่อมีประโยชน์หลายด้าน ทั้งนำมาเป็นที่รองนั่ง ที่นอน และมีลักษณธเด่นคือสามารถออกแบบลวดลายได้เฉพาะเจาะจงเพื่อสื่อออกมาเป็นชนเผ่า หรือแหล่งที่มาของเสื่อผืนนั้นได้ด้วย
ความเป็นมา/ความสำคัญ
เสื่อกกหรือที่คนอีสานเรียกว่า “สาด” เป็นเครื่องใช้ในครัวเรือนของคนในภาคอีสาน ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เสื่อกกเป็นหัตถกรรมพื้นบ้านที่ได้จากการนำต้นกกมาทอให้เป็นผืนยาวๆ แล้วเย็บต่อกันเป็นผืนเสื่อใช้สำหรับปูนั่ง ปูนอน ปูรับแขก แม้กระทั่งติดตัวไปเที่ยว การทอเสื่อกก เกิดขึ้นประมาณ 60 ปีแล้ว ส่วนใหญ่ทอเสื่อเพื่อใช้สอยในครัวเรือนสำหรับแลกเปลี่ยนกับสิ่งของเครื่องใช้ภายในครัวเรือนกันเองในหมู่บ้านและหมู่บ้านใกล้เคียง การทอเสื่อกกเป็นภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่น ที่นำเอาต้นกกมาแปรสภาพให้เป็นเส้น ย้อมสี แล้วสานทอให้เป็นแผ่นผืน เพื่อนำมาใช้ปูรองนั่งหรือนอน หรือทำธุรกรรมต่างๆต้นกกเป็นพืชธรรมชาติที่ขึ้นอยู่ทั่วทุกภูมิภาค และภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่นที่นำต้นกกมาแปรสภาพก็มีลักษณะคล้ายกัน หรือได้อิทธิพลทางความคิดที่ถูกถ่ายทอดต่อกันมา ทำให้เสื่อกกถูกจัดได้ว่าเป็นปัจจัยจำเป็นอย่างหนึ่งต่อการดำรงชีวิตของผู้คนในอดีต
กก(ชื่อวิทยาศาสตร์: Cyperus imbricatus) เป็นพืชวงศ์กก หลายฤดู มีเหง้า สูง 50 – 150 เซนติเมตร มักหนาที่โคน ใบมีสีเขียว แต่ปลอกหุ้มมีสีฟางข้าว ดอกเป็นดอกช่อยาวถึง 20 เซนติเมตร ช่อดอกย่อยประกอบด้วยดอกย่อย 6-20 ดอก ขยายพันธุ์ด้วยเหง้าและเมล็ด ชอบดินที่มีน้ำขัง พบในบริเวณที่มีน้ำท่วมขัง และคันนา แพร่กระจายมากทางภาคกลางของประเทศไทย
ขั้นตอนการทอเสื่อกก
1. นำไหลมาตัดให้เท่ากัน ไหลที่นำมาตัดนั้นจะต้องเป็นลำที่สวยงาม ไม่แก่มาก และไม่อ่อนมากจนเกินไป
2. หลังจากนั้นนำไหลมาสอย เอาไส้ทิ้งเอาแต่เส้น ไหล 1 ลำ จะได้ 4 เส้น
3. เมื่อสอยไหลแล้วก็จะออกมาเป็นลักษณะแบบนี้ ไหลทั้ง4เส้นจะต้องเท่ากัน ห้ามมีเส้นใดเส้นหนึ่งเล็กและใหญ่กว่า ความหนาบางต้องเท่ากัน 0.5 เซนติเมตร เพื่อทอเสื่อออกมาให้สวยงาม
4. นำไหลมาตากให้แห้ง จะย้อมได้สวยตากแดดประมาณ 1 อาทิตย์ ต้องใช้สมาธิในการจัดเส้น เส้นต้องเสมอกัน จัดให้แน่นเรียบละเอียด
5. นำไหลมาย้อมสีตามที่ต้องการโดยสีที่ย้อมเป็นสีเคมีอย่างดี
วิธีการย้อม
1.เลือกสีสำหรับย้อมที่มีสีสันสวยงาม เช่น สีแดง สีบานเย็น สีม่วง
2. ก่อไฟแล้วนำปี๊ป หรือกระทะใส่น้ำพอประมาณท่วมเส้นกกนำมาตั้งบนเตารอให้น้ำเดือด
ก็นำสีที่เลือกมาเทลง จากนั้นกำไหลลงย้อม
3.นำเส้นกกที่ย้อมสีแล้วลงล้างในน้ำเปล่าเพื่อให้กกอ่อนนุ่ม ยืดหยุ่น เหนียว และไม่ขาด ซึ่งจะง่ายต่อการทอ
ทอแล้วนำไปตากแดดที่จัดจนแห้ง
นำเส้นกกที่ย้อมสีตากแห้งแล้วมากเก็บมัดรวมกัน โดยแยกเป็นสี แต่ละสี
4. นำเชือกไนลอนหรือเชือกเอ็นขึงที่โฮมทอเสื่อให้เป็นเส้นตามโฮมและฟืมนำกกหรือไหลสอดเข้ากับไม้สอดเพื่อที่จะสอดเข้ากับโฮมทอเสื่อ เมื่อสอดกกหรือไหลเข้าไปแล้วผลักฟืมเข้าหาตัวเองให้กกหรือไหลแน่นติดกัน เป็นลายต่าง ๆ
5. ขั้นตอนสุดท้ายคือการเย็บขอบเสื่อ ตัดขอบเสื่อกกที่ทอเสร็จแล้วให้เท่ากัน ผ้าที่ใช้ในการเย็บขอบต้องเป็นผ้าร่มเลือกสีขอบตามที่ต้องการ การเย็บขอบจะต้องใช้เครื่องจักรไฟฟ้า
6. เสื่อที่ทอออกมาก็จะได้เป็นเส้นเล็กๆสวยงามการทอเสื่อที่สวยงามนั่นต้องใช้คามปราณีตและความอดทนสูงเพราะการทอเสื่อ ต้องใช้ระยะเวลาในการทอมาก จึงจะได้เสื่อที่สวยงามมาก และอีกอย่างหนึ่งก็คือการใช้สีในการใส่ลวดลายให้เกิดสีสรรค์สวยงามตามใจผู้ทำ
ขอบคุณแหล่งข้อมูล
http://is.udru.ac.th/~is-localdb/indus_handw_detail.php?indus_handw_id=14
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%81
รูปภาพประกอบ
วีดีโอแนะนำ
