ข้าพเจ้านางสาวคำฟ้า บุญเจียม ประเภท บัณฑิตจบใหม่ ตำบลหินลาด อำเภอบ้านกรวด จังหวัดบุรีรัมย์
หลักสูตร: การพัฒนาผลิตภัณฑ์กลุ่มอาชีพเครื่องปั้นดินเผา ตำบลหินลาด อำเภอบ้านกรวด จังหวัดบุรีรัมย์ เพื่อสืบสานศิลปะเครื่องเคลือบดินเผาบ้านกรวด
ข้าพเจ้าและทีมงานได้ลงพื้นที่ปฏิบัติงานในช่วงเดือนเมษายน โดยทำการอบรมการพัฒนาสัมมาชีพและสร้างอาชีพใหม่ ในวันที่ 7 – 9 เมษายน 2564 และได้ทำการอบรมเชิงปฏิบัติการเครื่องปั้นดินเผาเบื้องต้น ให้แก่ชาวบ้านที่สนใจภายในชุมชนตำบลหินลาด ซึ่งพื้นที่ตำบลหินลาดมีแหล่งเตาเผาโบราณนายเจียน ตั้งอยู่ที่บ้านถนนน้อย ตำบลหินลาด อำเภอบ้านกรวด จังหวัดบุรีรัมย์ เป็นเตาเผาโบราณอายุประมาณ 1,000 ปี มี 2 เตา ชื่อเตาเผานายเจียน และเตาเผาสวาย และได้พบเครื่องเคลือบโบราณจำนวนมาก คนโบราณใช้เผาเครื่องปั้นดินเผา หม้อ ไห ต่างๆ
โดยดินที่ใช้ในการสร้างสรรค์ผลงานในครั้งนี้มีส่วนประสมของดินในตำบลหินลาด อำเภอบ้านกรวด จังหวัดบุรีรัมย์ โดยนำมาผสมกับดินดำ (ดินคอมพาวด์เค) ในอันตราส่วน ดินพื้นบ้าน 50% ดินดำ (ดินคอมพาวดฺ์เค) 50% เพื่อลดต้นทุนในการผลิต และยังได้ใช้วัตถุดิบในตำบลเพื่อต่อยอดให้ชาวบ้านต่อไป การขึ้นรูปเครื่องปั้นดินเผา นับว่ามีความจำเป็นและสำคัญมาก ผู้ผลิตต้องมีความชำนาญ มีความรู้ความเข้าใจรวมไปถึงเทคนิคต่าง ๆ ของแต่ละแบบแต่ละชนิด รวมไปถึงอุปกรณ์และเครื่องมือต่าง ๆ ที่ช่วยในการผลิต ซึ่งมีอยู่หลายวิธีด้วยกันคือ การขึ้นรูปแบบบีบกด การขึ้นรูปแบบเส้นขด การขึ้นรูปแบบแผ่น การขึ้นรูปแบบแป้นหมุน และการขึ้นรูปแบบจุด
การขึ้นรูปแบบบีบกด การขึ้นรูปแบบเส้นขด
การขึ้นรูปแบบแผ่น การขึ้นรูปแบบแป้นหมุน
การขึ้นรูปแบบจุด
ซึ่งจะยกตัวอย่างการขึ้นรูปด้วยแป้นหมุน เป็นการขึ้นรูปแบบทรงกลมโดยอาศัยเครื่องมือแป้นหมุน มีทั้งชนิดยืนและนั่ง ความเร็วที่ใช้ 2-3 จังหวะ ความเร็วรอบของแป้นหมุนที่เป็นมาตรฐานประมาณ 80 รอบต่อนาที ดินที่นำมาปั้นเป็นดินชนิดที่มีความเหนียวช่วยให้การขึ้นรูปได้ผลดี การขึ้นรูปแบบแป้นหมุนต้องอาศัยการฝึกฝนและทักษะพอสมควร จึงจะสามารถขึ้นรูปได้ดี และการแต่งก้น ควรแต่งบนแป้นหมุนที่มีดินรองรับ ใช้เครื่องมือมีคมแต่งแล้วใช้ฟองน้ำลูบทำให้เรียบร้อยขึ้น
หลักวิธีการขึ้นรูปบนแป้นหมุน
- การตั้งดินให้ได้ศูนย์ นับว่าสำคัญมากแล้วใช้มือทั้งสองกดและดึงดินขึ้นหลาย ๆ ครั้ง เพื่อให้ดินเกาะกับแป้นหมุน ข้อศอกและแขนจะต้องไม่แกว่ง ความเร็วของแป้นหมุนช่วงนี้จะต้องใช้ความเร็วสูง ใช้น้ำผสมเข้าช่วยในการตั้งศูนย์
- เมื่อตั้งดินได้ศูนย์ดีแล้ว ใช้หัวแม่มือกดดินให้ลึกลงไปเป็นรูกลวง แต่อย่าให้ลึกถึงแป้นหมุน
- การดึงดินขึ้น เทคนิคและวิธีการตอนนี้สำคัญมาก โดยใช้มือข้างซ้ายและข้าวขวาดึงดินขึ้น ให้ได้ความสูงตามต้องการ ในขณะที่ดึงดินขึ้นต้องให้อยู่ในแนวดิ่งอย่าให้เอียงไปทางใดทางหนึ่ง ความเร็วที่ใช้ระดับปานกลาง
- การทำรูปทรงต่าง ๆ ใช้นิ้วมือกดและดันให้ได้รูปทรงตามต้องการหรือจะใช้เครื่องมือที่เตรียมไว้ก็ได้ ตอนปากรูปทรงไม่สม่ำเสมอควรใช้เครื่องมือตัดทิ้งเสียก่อนแล้วจึงค่อยขึ้นรูปใหม่
- ขั้นตกแต่งหรือขั้นสำเร็จ ขั้นนี้ต้องรอให้ดินที่ปั้นภาชนะหมาด ๆ เสียก่อน แล้วใช้เครื่องมือขูดผิวให้เรียบร้อย ใช้ฟองน้ำลูบให้เรียบอีกครั้ง
ภาพการขึ้นรูปแบบแป้นหมุน
จากการอบรมเชิงปฏิบัติการเครื่องปั้นดินเผาเบื้องต้นในครั้งนี้ ข้าพเจ้าและทีมงานได้ฝึกทักษะการขึ้นรูปทั้งหมด 5 แบบให้แก่ชาวบ้าน ได้แก่การขึ้นรูปแบบบีบกด การขึ้นรูปแบบเส้นขด การขึ้นรูปแบบแผ่น การขึ้นรูปแบบแป้นหมุน และการขึ้นรูปแบบจุด ซึ่งประชาชนในตำบลหินลาดให้ความสนใจและให้ความร่วมมือที่ดีมาก ส่งผลให้การจัดการอบรมครั้งนี้ผ่านไปด้วยดี และหวังอย่างยิ่งว่าการอบรมครั้งนี้จะสร้างประโยชน์และสามารถต่อยอดเพื่อสร้างอาชีพต่อไปในอนาคตได้
