ผมนายศิริชัย บุญธง เจ้าหน้าที่ปฎิบัติงาน ประเภท บัณฑิตจบใหม่ หลักสูตร ID10 : การพัฒนาผลิตภัณฑ์ตามอัตลักษณ์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ตำบลกระสัง อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์
วิถีทอผ้าบ้านโนนรัง คุณยายเพ็ญพรรณ ศรีละมัด
จากกลุ่มทอผ้าเล็กๆในชุมชนกลุ่มหนึ่ง สู่เรื่องราวมากมายของวัฒนธรรม ประเพณีและเอกลักษณ์ของชุมชนซึ่งคงไว้จนถึงปัจจุบัน จากบทความที่แล้วมาพวกเราได้รู้เกี่ยวกับ“กลุ่มทอผ้าไหมบ้านโนนรัง” ซึ่งมีการจัดตั้งกลุ่มทอผ้าในปี 2550 และมีสมาชิกภายในกลุ่มมากถึง 220 คน โดยกลุ่มทอผ้าบ้านโนนรังตั้งอยู่ที่ หมู่บ้านโนนรัง หมู่ที่ 15 ตำบลกระสัง อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์ กลุ่มทอผ้าบ้านโนนรังเป็นการรวบรวมผู้ที่สนใจในการทอผ้าเพื่อรวบรวมผลงานผ้าทอมือของชาวบ้านในชุมชนและเพิ่มช่องทางจำหน่าย เพื่อสร้างรายได้ให้กับสมาชิกยิ่งขึ้น
คุณยายเพ็ญพรรณ ศรีละมัดเป็นหนึ่งในบุคคลที่ร่วมก่อตั้งกลุ่มทอผ้าบ้านโนนรังตำบลกระสังอำเภอเมืองจังหวัดบุรีรัมย์ขึ้นมา หากนับตั้งแต่คุณยายเริ่มเรียนรู้การทอผ้าจนถึง ณ ปัจจุบัน อาจกล่าวได้ว่า คุณยายมีประสบการณ์ในการทอผ้ามามากกว่า 50 ปี เรียกได้ว่าคุณยายเป็นปราชญ์ชาวบ้านในเรื่องของการทอผ้าที่เราทุกคนควรยกย่อง บทความนี้เป็นบทความที่สัมภาษณ์ความเป็นไปเป็นมาตั้งแต่คุณยายเริ่มทอผ้าจนถึงปัจจุบัน
นางเพ็ญพรรณ ศรีละมัด ปัจจุบันอายุ 73 ปี อาศัยอยู่บ้านเลขที่ 59 หมู่ 15 ตำบลกระสัง อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ เป็นหนึ่งในสมาชิกกลุ่มทอผ้าบ้านโนนรัง มีผลงานมากมายหลากหลายไม่ว่าจะเป็นผ้าซิ่นตีนแดง ผ้าพันคอ ผ้าสไบขิด ผ้าคลุมไหล่ ผ้าขาวม้า ผ้าไหมมัดหมี่ เป็นต้น คุณยายเริ่มต้นการทอผ้าตอนอายุ 14 ปี โดยมีแรงบันดาลใจในการเริ่มทอผ้าจาก การที่คุณยายได้เห็นคนอื่นๆใส่ผ้าซิ่นผ้าไหม ที่มีลวดลายที่สวยงามทำให้คุณยายอยากจะมีผ้าซิ่นผ้าไหมที่สวยงามเหมือนคนอื่นๆ แต่เนื่องจากคุณยายเสียคุณแม่ไปตั้งแต่อายุ 12 และเหลือคุณพ่อแค่คนเดียว ทำให้ที่บ้านไม่มีใครที่ทอผ้าเป็น คุณยายจึงได้เริ่มต้นที่จะเรียนรู้การทอผ้าด้วยตนเอง เเรกเริ่มจากที่เคยเล่นซนกับกลุ่มเด็กผู้หญิงในหมู่บ้าน คุณยายจะใช้เวลาเหล่านั้นเพื่อไปนั่งดู พี่ป้าน้าอาทอผ้าในละแวกบ้านเพื่อศึกษากระบวนการและกรรมวิธีในการทอผ้าต่างๆ คุณยายกล่าวว่า“ที่ยายทอผ้าเป็นในทุกวันนี้เพราะยายดูลายผ้าจากผ้าที่คนอื่นใส่ เรียนเลี้ยงหม่อนจากพ่อที่ส่งเสริมยายและลงมือทำด้วยตัวเอง”
ผ้าผืนแรกที่คุณยายทำออกมาคือผ้าขาวม้า คุณยายไม่ได้หวังว่ามันจะสวยเหมือนคนอื่น แต่คุณยายทำออกมาเพื่อให้คุณพ่อของคุณยายได้ใช้งาน และหลังจากนั้นคุณยายก็เริ่มฝึกซ้อมฝีมือจากผ้าขาวม้าไปที่ผ้าซิ่นคุณยายฝึกซ้อมตั้งแต่ขั้นตอนการเลี้ยงไหม การต้มไหม การปั่นด้าย การมัดย้อม การทอผ้าชนิดต่างๆ การทอผ้าด้วยตนเองแรกๆลวดลายอาจจะดูไม่สวยงามแต่ก็เป็นผลงานที่คุณยายภูมิใจ คุณยายถักทอผ้าเพื่อคนในครอบครัวและตนเอง ในสมัยก่อนนั้นสินค้าพวกผ้าไหมผ้าทอมือ ไม่ค่อยได้มีราคาเหมือนในปัจจุบันเพราะแต่ละบ้านก็มีการทอผ้าใช้เอง ถึงอย่างนั้นแรกๆมันอาจจะออกมาไม่สวย แต่คุณยายก็ใช้ภูมิปัญญา ใช้ความพยายามและใช้ความรู้ที่คุณยายได้ศึกษาตลอด ถักทอผืนผ้าจนออกมาสวยงามในที่สุด ซึ่งไม่แพ้กับผ้าที่คนอื่นๆสวมใส่ มันถือได้ว่าเป็นความภูมิใจอย่างหนึ่งของคุณยายในสมัยสาวๆเลยก็ว่าได้ สมัยก่อนลวดลายจะไม่เหมือนสมัยนี้ที่มีหลากหลายของลายผ้าต่างๆมากกว่า ซึ่งลายผ้าสมัยก่อนจะมาจากผู้เฒ่าผู้แก่ในชุมชนที่เคยทำมา ลายผ้าที่คนในชุมชนสวมใส่จึงออกมาคล้ายๆกัน บางครั้งเวลาที่มีงานบุญในอำเภอและคุณยายไปร่วมงาน ถ้าเห็นลายผ้าที่แปลกใหม่ไม่เหมือนกับของในชุมชน คุณยายจะแอบเข้าไปใกล้ๆสังเกตและศึกษาลายผ้า เพื่อนำมาประยุกต์และถักทอลวดลายนั้นเอาไว้ใช้เองที่บ้านคุณยายกล่าวด้วยความภาคภูมิใจว่า “ตอนสมัยนั้น คุณยายจะเป็นคนแรกในหมู่บ้านที่มีผ้าลายใหม่ๆและสวยกว่าใครในหมู่บ้าน”
เรื่องราวและความภูมิใจก่อเกิดเป็นวิถี เป็นเรื่องเล่าที่ไม่มีวันจบ เป็นมรดกให้สืบสานต่อ จากผ้าซิ่นผ้าไหมที่ได้แค่มอง ก่อเกิดวิถีการทอผ้าและผลงานผ้าทอมือมากมายมาตลอด 50 ปี ด้วยแรงบันดาลใจจากประโยคสั้นๆ
“ยายสิเฮ็ดบ่ได้บ่ แค่ผ้าซิ่นผืนนึง” คุณยายเพ็ญพรรณ ศรีละมัด
* ลิ้งบทความ”กลุ่มทอผ้าบ้านโนนรัง”
