ดิฉันนางสาวสุดารัตน์ ลิตรไธสง ประเภทบัณฑิตจบใหม่ หลักสูตร ID10 : การพัฒนาผลิตภัณฑ์ตามอัตลักษณ์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ตำบลกระสัง อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์
จากการลงพื้นที่ของเดือนกันยายนได้ลงพื้นที่สัมภาษณ์กับคนในชุมชนเกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของหมู่ 4 บ้านเครือชุดและปรเพณี ความเชื่อ ภูมิปัญญา ต่างๆ
“ประวัติความเป็นมา”
นายวิจิตร คะเลรัมย์ ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 4 บ้านเครือชุด ได้เล่าให้ฟังว่าเดิมที่ชุมชนหมู่ 4 บ้านเครือชุดจะเป็นทางเกวียนตามริมทางจะมี เครือและป่าตามทางจะเป็นทางโค้งจากแยกกระสังมาเป็นระยะทาง 4 กิโลเมตร แต่เดิมมาเป็นตำบลบ้านบัวและได้แยกออกมาเป็นตำบลกระสังต่อมาก็แยกหมู่บ้านออกมาจากหมู่ 3 มาเป็นหมู่4 บ้านเครือชุด แยกออกมาได้ประมาณ 50 ปี เป็นหมู่บ้านกันดาน คนไม่ค่อยมีคนรู้จัก มีประชากรอยู่ประมาณ87 หลังคาเรือน
ผู้ใหญ่บ้านหมู่4 บ้านเครือชุด
“ภูมิปัญญาท้องถิ่น”
ผู้ใหญ่บ้านเล่าให้ฟังว่าหมู่บ้านแต่ก่อนจะมีการร่วมกลุ่มจักสานกันทำ เช่น ไซ ข้อง สุ่มไก่ และเกวียน แต่ก่อนจะมีนายเกิด บำรัมย์ นายมั้ว บำรัมย์ และตาแก้ว บวรรัมย์ อายุประมาณ80-90 ปี เป็นคนพาชาวบ้านทำและเป็นที่มาสร้างหมู่หรือปักหลักอยู่คนแรกของหมู่บ้านละได้พาบุตรหลานมาอยู่จ่นถึงปัจจุบันผู้ใหญ่เล่าให้ฟังต่อว่าที่วัดบ้านเครือชุดมีการขุดพบพวกวัตถุโบราณ เช่น ไหโบราณ กระดูกโบราณ และของใช้สมัยก่อนตอนนี้ทางวัดไม่อนุญาตให้เข้าไปดูเนื่องจากต้องรอกรมศิลปากรเข้าตรวจสอบก่อน
“ความเชื่อและประเพณี”
ความเชื่อของคนในชุมชนคือจะมีศาลประจำหมู่บ้านที่ชาวบ้านเคารพนับถือและจะพากันกราบไหว้เสมอเมื่อจะเดินทางไปทำงานหรือจะออกไปทำธุระทุกคนในชุมชนจะมากราบไหว้ทุกครั้งเชื่อว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธ์ประจำหมู่บ้านและจะมีประเพณีที่จัดขึ้นทุกปีเพราะชาวบ้านเชื่อว่าต้องซนไหว้บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วที่จะจัดขึ้นในวันแรม 14 ค่ำ เดือน 10 ของทุกปี ถ้าคนลาวจะเรียกว่าวันสารท คนเขมรเรียกว่า แซนโฏนตา คำว่า “แซน” หมายถึง การเซ่นไหว้ การบวงสรวง คำว่า “โฎน” หมายถึง ย่าหรือยาย คำว่า “ตา” หมายถึง ปู่หรือตา ดังนั้นประเพณีนี้จึงหมายถึง การเซ่นไหว้ปู่ ย่า ตา ยาย หรือบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว ถือเป็นวันสารทเดือนสิบของชาวเขมร ในช่วงเวลานี้ ลูกหลานชาวเขมรที่ไปทำงานในพื้นที่ต่าง ๆ จะเดินทางกลับมาหาครอบครัวกันอย่างพร้อมหน้าพร้อมตา เพื่อทำบุญอุทิศส่วนกุศลแก่บรรพบุรุษ เป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูต่อผู้มีพระคุณ
ศาลประจำหมู่บ้าน
ทั้งนี้ ชาวเขมรมีความเชื่อว่า เมื่อถึงวันแรม 1 ค่ำ เดือน 10 ประตูยมโลกจะเปิด เพื่อให้ผู้รับกรรมที่อยู่ในนรกได้เดินทางมาเยี่ยมญาติได้ ชาวเขมรจึงจัดทำอาหาร ขนม ข้าวต้ม ในตอนเย็นของวันขึ้น 14 ค่ำ เดือน 10 และพอรุ่งเช้าวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 10 ก็จะนำอาหาร ขนม ข้าวต้ม ไปทำบุญอุทิศส่วนกุศลที่วัด เรียกว่า “วันเบ็นตูจ” โดยเชื่อว่าผีจะออกมาจากยมโลกได้ 15 วัน หลังจากนั้นต้องกลับไปรับกรรมในยมโลกตามเดิม จากวันเบ็นตูจนับไปอีก 15 วัน (นับจากวันขึ้น 14 ค่ำ เดือน 10) จะตรงกับวันแรม 14 ค่ำ เดือน 10 ของทุกปี คือ “วันเบ็นทม” ซึ่งเป็นวันที่ประกอบพิธีแซนโฎนตา
การประกอบพิธีแซนโฎนตา แต่ละบ้านจะเตรียมเครื่องเซ่นไหว้ต่าง ๆ ทั้งอาหารคาว-หวาน ผลไม้ อุปกรณ์ต่าง ๆ เพื่อเซ่นไหว้ศาลปู่ตาประจำหมู่บ้าน เซ่นไหว้ศาลพระภูมิประจำบ้าน ประกอบพิธีกรรมแซนโฎนตาที่บ้าน และประกอบพิธีกรรมที่วัด โดยการทำเช่นนี้เพื่อให้บรรพบุรุษรับผลบุญกุศลที่อุทิศไป ทำให้บ่วงกรรมที่มีบรรเทาลง ซึ่งชาวเขมรยึดถือประเพณีนี้สืบทอดกันมาอย่างยาวนานด้วยความเชื่อที่ว่าถ้าในยุคของตนได้แซนโฎนตาให้แก่ผีบรรพบุรุษ ปู่ย่า ตายาย พ่อแม่ ไปแล้ว รุ่นลูกจะต้องแซนโฎนตาให้ตนเหมือนกัน เพื่อให้ลูกหลานต้องปฏิบัติสืบทอดต่อ ๆ กันไปไม่สิ้นสุด หลายคนอาจสงสัยว่า ทำไมต้องเตรียมตัวทำบุญตั้งแต่วันขึ้น 14 ค่ำ เดือน 10 สาเหตุเป็นเพราะมีความเชื่อว่า ผีบรรพบุรุษที่ถูกปล่อยมาในวันนั้นต้องเดินทางมาไกล และเกิดความเหน็ดเหนื่อย หิวกระหาย และทรมานจากการรับกรรมอยู่ในนรก
เมื่อมาถึงโลกมนุษย์ก็จะอยู่ที่วัด รอคอยว่าญาติหรือลูกหลานจะมาทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้หรือไม่ หากเช้าวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 10 ญาติหรือลูกหลานนำอาหารจำนวนมากมาทำบุญที่วัด บรรพบุรุษก็จะเกิดความปลื้มอกปลื้มใจ เมื่อถึงกำหนดวันที่ต้องกลับไปนรก ก็จะอวยพรให้ญาติหรือลูกหลานมีความสุขความเจริญ ประกอบอาชีพประสบผลสำเร็จ มีเงินมีทองใช้ แต่ถ้าไม่เห็นลูกหลานเตรียมสำรับไว้ให้ ก็จะรู้สึกโศกเศร้า ผิดหวัง จนโกรธและสาปแช่งญาติหรือลูกหลานไม่ให้มีความสุขความเจริญ ดังนั้นชาวเขมรจึงประกอบพิธีนี้สืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
ที่มาของข้อมูล: https://sites.google.com/site/jariwaninsee/sae-ndon-ta
ที่มาของภาพ: https://sites.google.com/site/jariwaninsee/sae-ndon-ta
ลิงก์แบบทดสอบประจำเดือน
https://forms.gle/ZwrRZxWbhPJ5quky7
ลิงก์วิดีโอประจำเดือน
