ข้าพเจ้า นายอภิสิทธิ์ คะริบรัมย์ ผู้ปฏิบัติงานในโครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมแบบบูรณาการณ์ (มหาวิทยาลัยสู่ตำบล สร้างรากแก้วให้ประเทศ) ประเภทประชาชน ID 10 ตำบลกระสัง อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์
บทความประจำเดือนนี้ จะมากล่าวถึง ความเชื่อ ของคนภายในตำบล ได้สังเกตุเห็นว่า ภายในแต่ละหมู่บ้านนั้นจะมีศาลตาปู่ หรือหลวงอุดมประจำแต่ละหมู่บ้าน ซึ่งชาวบ้านเชื่อว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำหมู่บ้านที่ลงมาดูแลคุ้มครองชาวบ้าน ให้พ้นจากภัยภิบัติ อยู่สุขสบาย ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ เป็นที่พึ่งส่งเสริมขวัญกำลังใจของคนในหมู่บ้าน
ลักษณะความเชื่อ
ตาปู่คือผีคุ้มครองหมู่บ้าน ส่วนใหญ่รู้จักกันในนามหลวงอุดม ชาวบ้านเรียกตาปู่ หรือชาวอีสานเรียกปู่ตา ที่สิงสถิตของตาปู่คือศาล เรียกว่าศาลตาปู่ ตั้งอยู่ที่ข้างวัดจำปลาทอง ซึ่งเป็นทางเข้าหมู่บ้าน ที่มีต้นไม้ใหญ่ ลักษณะของศาล เป็นศาลสี่เสา ทรงศาลาไทย กว้างประมาณ 3 เมตร ยาวประมาณ 6 เมตร ส่วนบริเวณทั้งหมด กว้าง 11 เมตร ยาว 15 เมตร ภายในศาลมีเสาตรงกลางผ้าเจ็ดสีพันรอบและรูปปั้น ช้าง ม้า ตุ๊กตาคน ชายหญิง
ความสำคัญ
พิธีเลี้ยงตาปู่ มีความสำคัญเพราะชาวบ้านเชื่อว่า ตาปู่เป็นผู้คุ้มครองภยันตรายทุกด้านแก่ลูกหลานชาวบ้าน ชาวบ้านจะเคารพตาปู่อย่างจริงใจ เด็ก ๆ จะไม่ไปวิ่งเล่นใกล้ศาลตาปู่ เพราะเกรงว่าตาปู่จะรำคาญ แล้วบันดาลให้เจ็บไข้ได้ เมื่อเดินทางออกจากหมู่บ้านถ้าผ่านศาลตาปู่ทุกคนจะยกมือไหว้ แล้วอธิษฐานบอกกล่าวดัง ๆ ว่า ” ตาปู่เอย ปกปัก รักษา คุ่มครองลูกหลาน
พิธีกรรม
วันเลี้ยงตาปู่หรือหลวงอุดม จะกำหนดประเพณีสงกรานต์ ผู้ชายจะมาทำความสะอาดบริเวณศาล เตรียมเครื่องเซ่น ได้แก่ ไก่ต้ม เหล้า ขนมต้มแดง ขนมต้มขาว เครื่องแต่งกาย ในวันประกอบพิธี ชาวบ้านชายหญิงจะนั่งล้อมศาลตาปู่ บุคคลสำคัญในพิธีไหว้ตาปู่ หลังจากการถวายสังฆทาน เลี้ยงอาหารพระ และสรงกระดูกร่วมกันแล้ว ก็จะนำพาข้าว (ถาดใส่ข้าวที่เตรียมไว้ให้ผีบรรพุรุษ) ที่จุดเทียนเอาไว้นั้นมายังธาตุ (ที่เก็บกระดูก) ที่มีลาดลายวิจิตร วางเอาไว้ พร้อมทั้งจุดเทียนนำทางเพื่อนำทางให้วิญญาณมองเห็นทางสว่าง และมารับประทานอาหารที่ใส่เอาไว้ในถ้วยเล็กๆ คือจะตักอาหารใส่อย่างละชอนสองช้อน จะไม่ใส่เยอะเหมือนกับที่คนกินพร้อมกันนั้นก็ได้นำเอากระดูกออกมาล้างทำความสะอาด ด้วยน้ำหอมที่ทำไว้อย่างดี ล้างทำความสะอาดกระดูก ที่เก็บกระดูก และบริเวณใกล้เคียงให้สะอาด จุดธูปบอกกล่าวและทำความเคารพ จากนั้นก็ทะยอยให้ลูกหลานตักน้ำหอมที่เตรียมมารดกระดูก เรียงลำดับตามอาวุโส หลังจากเวลาหมดก้านธูปแล้วเป็นอันเสร็จพิธี
อย่างไรก็ตาม บทความข้างต้นนั้น ถือเป็นความเชื่อของแต่ละบุคคล บทความนี้เขียนเพื่อกล่าวถึงความเชื่อของคนภายในชุมชน ที่มีความเชื่อ และนับถือกันเป็นเวลายาวนาน จากรุ่นสู่รุ่น
