การนำผักตบชวามาทำให้เกิดประโยชน์
ข้าพเจ้านางสาวชลิตา ฤทธิรงค์ บัณฑิตจบใหม่
หลักสูตร: การพัฒนาสินค้าหัตถกรรม คหกรรมในชุมชนสู่มาตรฐาน NS01
ในเดือน สิงหาคม 2564 ที่ผ่านมา ข้าพเจ้าและทีมงานได้จัดโครงการอบรมเชิงปฏิบัติการเพื่อยกระดับข้าวแต๋นให้มีคุณภาพและได้มาตรฐาน ( มผช.) โดยจัดกิจกรรมทำข้าวแต๋นแบบสำเร็จรูป ให้มีสีสันที่แปลกใหม่ และมีหลากหลายรสชาติเพื่อเป็นการรายได้สร้างอาชีพให้แก่ชาวบ้านตำบลบ้านด่านและได้ติดตามผลหลังจากดำเนินกิจกรรม พบว่าชาวบ้านสามารถนำไปทำเองได้ อีกทั้งยังต่อยอดได้เป็นอย่างดี ในเดือนกันยายนนี้ข้าพเจ้าได้รับมอบหมายให้เขียนบทความเรื่อง การนำผักตบชวามาทำให้เกิดประโยชน์ จากการสำรวจผักตบชวาเป็นพืชที่ขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว พบได้ที่อ่างเก็บน้ำบ้านสองห้อง ลำตะโคง และอ่างเก็บน้ำห้วยท้องเรือ ตำบลบ้านด่าน อำเภอบ้านด่าน จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งทำให้เกิดปัญหาเมื่อชาวบ้านตำบลบ้านด่านต้องการสูบน้ำเพื่อทำการเกษตรก็มักจะมีผักตบชวาที่ลอยเป็นแพนั้นสร้างปัญหา เกิดการเน่าเสียของน้ำซึ่งทำให้ส่งกลิ่นเหม็น ซึ่งปัญหาที่พบก็มีอีกหลากหลายด้านจนมีโครงการกำจัดผักตบชวาและวัชพืชในแหล่งน้ำสาธารณะในเขตพื้นที่ตำบลบ้านด่าน จากสำนักงานพัฒนาชุมชนบ้านด่าน จังหวัดบุรีรัมย์ โดยเป็นการกำจัดผักตบชวาแต่ไม่ได้นำผักตบชวามาใช้ประโยชน์
แหล่งอ้างอิงภาพจากสำนักงานพัฒนาชุมชนบ้านด่าน จังหวัดบุรีรัมย์
ปัญหาที่เกิดจากผักตบชวาในด้านต่างๆ จากแหล่งน้ำของตำบลบ้านด่านที่พบเห็นมีดังนี้ 1)ด้านการเกษตร ผักตบชวาจะไปแย่งน้ำและอาการจากพืชที่ปลูก แพผักตบชวาที่ไหลมาตามน้ำจะเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของศัตรูพืชนานาชนิด เช่น หนูและศัตรูอื่น ๆ ที่จะไปทำความเสียหายแก่พืชผลของเกษตรกร และผักตบชวาที่ลอยมากับน้ำจะก่อให้เกิดปัญหาแก่นาข้าวขึ้นน้ำ เพราะผักตบชวาจะลอยมาทับต้นข้าวจนก่อให้เกิดความเสียหายแก่ต้นข้าว 2)ด้านการประมง เมื่อผักตบชวาที่ขึ้นหนาแน่นจะเป็นอุปสรรคต่อการเจริญเติบโตของปลาและการจับปลา ทำให้แหล่งน้ำตื้นเขิน จึงไปลดที่อยู่อาศัยของปลา และปริมาณของผักตบชวาที่ลอยอยู่อย่างหนาแน่นบนผิวน้ำ ยังทำให้แสงสว่างในน้ำลดลง เป็นผลทำให้พืชอาหารปลาขนาดเล็ก 3)ด้านการท่องเที่ยว แหล่งท่องเที่ยวทางน้ำต่าง ๆ หากมีผักตบชวาขึ้นอยู่อย่างหนาแน่น จะทำให้การพัฒนาสถานที่นั้น ๆ ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเป็นไปได้ยาก เพราะผักตบชวามีส่วนในการทำลายความสวยงามของแหล่งน้ำต่าง ๆ และยังไปรบกวนกิจกรรมอื่น ๆ ในขณะพักผ่อนหย่อนใจในแหล่งน้ำนั้น ๆ อีกด้วย เช่น การลงเรือท่องเที่ยว การว่ายน้ำ ตกปลา เป็นต้น 4)ด้านเศรษฐกิจและสังคม เมื่อการพัฒนาแหล่งน้ำไม่ได้ผลเต็มตามเป้าหมาย การเพาะปลูกซึ่งต้องอาศัยน้ำก็ย่อมจะได้ผลผลิตน้อยลงกว่าที่ควรจะเป็น ทำให้รายได้ลดลง ซึ่งเป็นปัญหาสำคัญอย่างยิ่งที่จะทำให้แผนพัฒนาประเทศไม่ได้ผลตามที่มุ่งหมาย และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาแหล่งน้ำ ก็ต้องเสียค่าใช้จ่ายจากงบประมาณแผ่นดินปีละหลายสิบล้านบาทเพื่อใช้ในการกำจัดวัชพืชน้ำเหล่านี้ ส่วนในด้านความเดือดร้อนรำคาญของประชาชนที่ได้รับอันเนื่องมาจากสาเหตุของผักตบชวา 5)ด้านสาธารณสุข ผักตบชวาเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำบางชนิดที่เป็นพาหะนำโรค เช่น ลูกน้ำของยุงนำโรคเท้าช้าง และน้ำค้างตามซอกใบก็เป็นที่อาศัยวางไข่ของยุงชนิดอื่น ๆ
แหล่งอ้างอิงภาพจากสำนักงานพัฒนาชุมชนบ้านด่าน จังหวัดบุรีรัมย์
เมื่อทราบปัญหาที่เกิดจากผักตบชวาในแหล่งชุมชนบ้านด่านแล้วจากที่ต้องกำจัดผักตบชวาทิ้งไปโดยสูญเปล่า และผักตบชวาก็เกิดขึ้นมาใหม่หนาแน่นทุกปี ดังนั้นเราจึงสามารถนำผักตบชวามาใช้ประโยชน์อีกทั้งยังเป็นการสร้างรายได้ให้แก่ชุมชนบ้านด่านดังนี้ 1)นำมาแปรรูปทำเป็นผลิตภัณฑ์จักสานหรือสินค้าอื่น ๆ ผลิตภัณฑ์จากผักตบชวาก็เช่นกล่อง กล่องใส่กระดาษทิชชู ตะกร้าผักตบชวา กระเป๋าผักตบชวา เก้าอี้ผักตบชวา เปลญวน รองเท้าแตะหรือรองเท้าผักตบชวา ถาดรองผลไม้ ถาดรองแก้วน้ำ แจกันสาน เสื่อผักตบชวา กระดาษจากผักตบชวา ซึ่งชาวบ้านตำบลบ้านด่านสามารถนำมาพัฒนาและสร้างอาชีพสร้างรายได้เพราะที่ตำบลบ้านด่านนั้นมีการสานตะกร้าจากไม้ไผ่ขายอยู่แล้ว ก็สามารถสานตะกร้าจากผักตบชวาได้โดยนำความรู้ที่มีอยู่มาปรับใช้ได้ 2)นำมาใช้ทำปุ๋ยหมัก สำหรับการปลูกพืชผักต่าง ๆ เนื่องจากผักตบชวามีโพแทสเซียมอยู่มากเป็นพิเศษ ส่วนฟอสฟอรัสและไนโตรเจนก็มีอยู่พอสมควร หรือนำมาใช้คลุมต้นไม้ที่ปลูกเอาไว้ให้เกิดความชุ่มชื้น เนื่องจากผักชนิดนี้มีคุณสมบัติในการอุ้มน้ำได้ดี 3)นำมาเลี้ยงสุกร เลี้ยงไก่ได้ เนื่องจากมีคุณค่าทางอาหาร ซึ่งโดยปกติแล้วสัตว์หลายชนิดก็กินผักตบชวาอยู่แล้ว กล่าวคือ วัว ควาย แกะ แพะ มักจะกินผักตบชวาที่ขึ้นอยู่ตามริมฝั่ง หรือกินผักตบชวาในน้ำ ซึ่งชาวบ้าน ตำบลบ้านด่านส่วนใหญ่เลี้ยงวัว ไก่ เป็นส่วนใหญ่จึงสามารถนำมาเป็นอาหารให้แก่สัตว์เลี้ยงของชาวบ้านตำบลบ้านด่านได้ ซึ่งเป็นการกำจัดผักตบชวาที่ทำให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ชุมชนอีกทั้งยังสามารถสร้างอาชีพ สร้างรายได้ให้แก่ชาวบ้านตำบลบ้านด่าน อำเภอบ้านด่าน จังหวัดบุรีรัมย์
แหล่งอ้างอิงภาพจากสหกรณ์จังหวัดบุรีรัมย์
