แนวคิดการรับประทานอาหารตามภูมิปัญญาชาวบ้านเชื่อว่าคนเราเกิดมาในร่างกายที่ประกอบด้วยธาตุทั้ง 4 คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ และการใช้รสอาหารมาช่วยปรับสมดุลของร่างกายที่เกิดจากภาวะธาตุเสียสมดุล เป็นหนทางหนึ่งในการดูแลสุขภาพแบบองค์รวมได้ด้วยตนเอง ตามหลักความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องธาตุทั้ง 4 นี้ หากร่างกายเสียสมดุลจะทำให้เกิดปัญหาสุขภาพ เจ็บป่วยได้ง่าย ซึ่งขึ้นอยู่กับธาตุของคนผู้นั้นที่จะมีธาตุเด่นเพียงธาตุเดียวที่แสดงลักษณะประจำตัว เรียกว่า “ธาตุเจ้าเรือน” ดังนั้น เพื่อป้องกันปัญหาโรคภัยที่อาจเกิดขึ้นได้จึงมีคำแนะนำให้ปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารให้เข้ากับธาตุเจ้าเรือนของแต่ละคน
ธาตุดิน มักจะเจ็บป่วยด้วยโรคที่เกี่ยวกับอวัยวะภายในของร่างกาย เสี่ยงต่อโรคอ้วน ความดันโลหิตสูง เบาหวาน อาการปวดตามข้อ โรคระบบทางเดินหายใจ และโรคเกี่ยวกับระบบน้ำย่อย จึงควรกินอาหารประเภทแป้งขัดขาวให้น้อยเพราะร่างกายจะเผาผลาญได้ไม่หมด ควรออกกำลังกายเป็นประจำ ธาตุน้ำ มักเจ็บป่วยด้วยของเหลวหรือน้ำภายในร่างกาย โรคที่เกิดจะเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ และโรคที่เกี่ยวข้องกับระบบทางเดินอาหารส่วนปลาย เช่น ริดสีดวงทวาร เป็นต้นจึงควรกินอาหาร รสเปรี้ยว เพื่อช่วยฟอกเสมหะ ซึ่งหากเทียบกับการแพทย์แผนตะวันตกก็คือให้กินผลไม้ที่มีวิตามินซีให้มากเพื่อป้องกันอาการหวัด คัดจมูก โดยเฉพาะในฤดูหนาวที่เกิดอาการขึ้นง่าย ธาตุลม มักจะเจ็บป่วยด้วยระบบการไหลเวียนโลหิตและระบบประสาท โรคที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพจิตใจ ระบบอวัยวะภายในมีความเป็นกรดมาก การย่อยอาหารไม่ดี ภาวะหัวใจขาดเลือด และโรคเกี่ยวกับระบบการทำงานของประสาท จึงควรกิน รสเผ็ดร้อน เช่น กะเพรา โหระพา กระเทียม ขึ้นฉ่าย ยี่หร่า ขิง ข่า ตะไคร้ กระชาย พริกไทย พริกขี้หนู ขมิ้นชัน เป็นต้น ธาตุไฟ เป็นคนขี้ร้อน ปัญหาสุขภาพคือ เครียดง่าย โรคกระเพาะอาหาร ผิวหนังแพ้ง่าย ท้องเสียบ่อย ร้อนใน เป็นฝี และมีแผลในปาก มักเจ็บป่วยด้วยโรคที่เกิดจากกระบวนการเผาผลาญพลังงานในร่างกาย โรคเกี่ยวกับระบบน้ำดี เป็นนิ่ว เป็นต้น ควรกินอาหาร รสขม เย็น จืด อย่างเช่น สมุนไพรฟ้าทลายโจร และควรกินอาหารจำพวกไขมันให้น้อย
ซึ่งจากการสอบถามข้อมูลเบื้องต้นจากผู้สูงอายุในตำบลบ้านด่านถึงภูมิปัญญาชาวบ้านด้านการรับประทานอาหารพบว่ามีกลุ่มผู้สูงอายุในตำบลบ้านด่านมีความเชื่อในด้านการรับประทานอาหารให้ถูกธาตุเจ้าเรือนช่วยให้ร่างกายแข็งแรงและไม่เจ็บปวดง่าย หากมีอาการเจ็บป่วยผู้สูงอายุส่วนใหญ่จะคาดการณ์ว่าเป็นสาเหตุมาจากอาหารหรืออาการที่เรียกว่า “การผิดสำแดง” และจะหลีกเลี่ยงการทานอาหารชนิดนั้นอีก เนื่องจากมีความเชื่อว่าอาหารชนิดนั้นไม่ถูกกับธาตุเจ้าเรือนของตนเอง อย่างไรก็ตามการรับประทานอาหารให้ครบทั้ง 5 หมู่และมีประโยชน์ต่อร่างกายถือเป็นเรื่องที่ดีแต่ต้องมีการสังเกตอาการของตนเองอยู่สม่ำเสมอหากพบความผิดปกติอาจจะต้องได้รับความช่วยเหลือและแนะนำจากแพทย์ผู้มีความเชี่ยวชาญ
จากประเด็นดังกล่าวกลุ่มผู้จัดทำโครงการตำบลบ้านด่านจึงมีความคิดที่จะนำกิจกรรมการรับประทานอาหารตามธาตุเจ้าเรือนมาเผยแพร่ให้คนในชุมชนเพื่อให้คนในชุมชนมีความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับการรับประทานอาหารได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม โดยโครงการอาจจะเป็นการสนันสนุนในกลุ่มของพ่อค้าแม่ค้าร้านอาหารที่อยู่ตามชุมชนโรงเรียนและกลุ่มผู้สูงอายุที่มีสนใจ โดยจะเป็นการแนะนำในด้านการตลาด เช่นการสร้างจุดเด่นให้กับร้านอาหารในชุมชนให้เป็นร้านอาหารที่ส่งเสริมด้านสุขภาพโดยจัดทำอาหารตามธาตุเจ้าเรือนหรือนำอาหารที่ทำขายเป็นประจำอยู่แล้วมาแบ่งแยกจัดสรรตามธาตุเจ้าเรือน หรืออาจจะมีการทำป้ายประชาสัมพันธ์ในร้านอาหารให้ความรู้กับกลุ่มผู้ซื้ออาหารเกี่ยวกับการรับประทานอาหารให้มีความถูกต้องให้กลุ่มผู้ซื้อได้เลือกซื้อตามความเหมาะสม หากโครงการมีร้านค้าร้านอาหาร พ่อค้าแม่ค้า มีความสนใจที่จัดทำหลายร้านจนเกิดเป็นจุดเด่นของคนในชุมชน เรายังสามารถบูรณาการไปกับการประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวได้ว่าชุมชนของเรามีจุดเด่นด้านการดูแลสุขภาพเกี่ยวกับการเลือกรับประทานอาหารตามธาตุเจ้าเรือนนั้นเอง
