ข้าพเจ้านางสาวลภัสรดา ขจัดโรคา ประเภทประชาชน ทีมปฏิบัติงานตำบลปราสาท อำเภอบ้านด่าน จังหวัดบุรีรัมย์ จากการลงพื้นที่เก็บข้อมูลคนในชุมชน รวมถึงผู้นำชุมชนเพื่อดำเนินโครงการด้านสัมมาชีพพบว่าคนในชุมชนให้ความสนใจเกี่ยวกับการพัฒนาวัตถุดิบที่มีในชุมชนอยู่แล้วและการสร้างสัมมาชีพใหม่เป็นอย่างมาก เช่นแนวทางการพัฒนาผลิตภัณฑ์ และการพัฒนาด้านเกษตรกรรม เพราะต้องการเพิ่มรายได้เสริมในระดับครัวเรือน ข้าพเจ้าและทีมปฏิบัติงาน ข้าพเจ้า ทีมปฏิบัติงานและอาจารย์ประจำตำบลจึงได้จัดโครงการด้านสัมมาชีพขึ้นโดยได้ให้ชาวบ้านกลุ่มเป้าหมายที่มีความสนใจจำนวน 30 ครัวเรือน โดยมีวิทยากรให้ความรู้และหลักการเลี้ยงปลาดุก(รัสเซีย)ในกระชังบกแก่ชาวบ้านกลุ่มเป้าหมายเพื่อนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน และใช้ประกอบอาชีพได้
กระบวนการเลี้ยงปลาดุกนอกจากบริบทและสภาพแวดล้อม การศึกษาลักษณะนิสัยของปลาดุกจึงเป็นสิ่งสำคัญ ซึ่งปลาดุกมีลักษณะที่ต่างจากปลาอื่นอย่างเห็นได้ชัดคือ ปลาดุกไม่มีเกล็ด รูปร่างเรียวยาว มีหนวด 4 คู่อยู่ที่ริมฝีปาก ตามีขนาดเล็กมาก ใช้หนวดในการหาอาหาร เพราะหนวดปลาดุกมีประสาทรับความรู้สึกที่ดีกว่าตา ปลาดุกชอบหากินตามหน้าดิน มีนิสัยว่องไว จะสามารถขึ้นมาอยู่บนบกได้นานกว่าปลาชนิดอื่นๆ รวมถึงสามารถที่จะอาศัยอยู่ในดิน โคลน เลน และในน้ำที่มีปริมาณออกซิเจนต่ำได้นาน เนื่องจากปลาดุกนั้นมีอวัยวะพิเศษช่วยในการหายใจ อาหารที่ปลาดุกชอบกิน ส่วนมากเป็นอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ แต่ถ้านำมาเลี้ยงในบ่อก็สามารถฝึกให้กินอาหารจำพวกพืชได้ รวมถึงสามารถฝึกนิสัยให้ปลาดุกขึ้นมากินอาหารบริเวณผิวน้ำแทนการหาอาหารตามหน้าดินได้เช่นเดียวกัน
องค์ความรู้ที่สำคัญของการเลี้ยงปลาดุกในกระชังบก มีดังนี้
1.การเตรียมกระชังบก ซึ่งกระชังบกเป็นกระชังสำเร็จรูปที่มีขายโดยทั่วไป ง่ายต่อการจัดการเรื่องความสะอาด เพราะสามารถถ่ายน้ำได้ตลอดเวลา
2.การเตรียมน้ำ สถาพของน้ำต้องมีความเหมาะสมเพราะมีผลต่อการกินอาหารของปลา ดังนั้นน้ำจึงต้องเป็นน้ำธรรมชาติไม่ผสมคลอรีน เพราะอาจจะทำให้ปลาอ่อนแอและถึงตายได้
3.การให้อาหารและยารักษาโรคปลา การให้อาหารควรให้แต่พอเหมาะเช่น ปลาดุกอายุ 30 – 45 วัน ซึ่งโครงการได้แจกจ่ายปลาดุกให้คนในชุมชน 200 ตัว จึงควรให้อาหารเพียงครึ่งถ้วยเล็ก เป็นต้น ยารักษาโรคปลาจะให้กรณีที่เกิดจากแบคทีเรียหรือปรสิต เช่น โรคจุดขาว โรคตัวบวม โรคหนวดกุด และโรคกะโหลกร้าว โดยให้ยาปฏิชีวนะตามโรคที่เกิดขึ้น เป็นต้น
