โสน (Sesbania) เป็นพืชต่างถิ่นที่ถูกนำเข้ามาปลูกเพื่อใช้เป็นพืชบำรุงดิน เนื่องจาก โสนเป็นพืชตระกูลถั่วที่มีรากปมของเชื้อไรโซเบียมช่วยในการตรึงไนโตรเจนได้ รวมถึงการใช้ประโยชน์จากดอกในการประกอบอาหาร โดยเฉพาะโสนหินหรือโสนรับประทานดอก ทั้งนี้ โสนที่พบในประเทศไทย ได้แก่ โสนหิน โสนอินเดีย และโสนแอฟริกัน เป็นต้น
การแพร่กระจาย
โสน เป็นพืชชายน้ำที่ชอบเติบโตบริเวณพื้นที่ชุ่ม ในประเทศไทยสามารถพบได้ทุกภาค โดยมักพบริมแม่น้ำลำคลอง ริมอ่างเก็บน้ำ บ่อน้ำ หรือพื้นที่ชื้นที่มีน้ำขังบางครั้งคราว
ประโยชน์โสน
1. ยอดอ่อน และดอก ใช้รับประทานสดคู่กับส้มตำหรือน้ำพริก หรือนำมาประกอบอาหารจำพวกแกง ต้ม และผัดต่างๆ
2. ดอกโสนนำมาขยำ และคั้นเอาน้ำสำหรับดื่ม
3. นิยมใช้ปลูกเป็นพืชคลุมดิน ป้องกันวัชพืชอื่นขึ้น และช่วยป้องกันการกัดเซาะหน้าดิน
4. นิยมใช้ปลูกเป็นพืชบำรุงดิน ก่อนไถกลบให้ย่อยสลายในดิน ได้แก่ โสนอินเดีย และโสนแอฟริกัน
5. ใช้ปลูกเป็นพืชเพื่อการบำบัดน้ำเสีย โดยปลูกในกลุ่มพืชชายน้ำหรือริมน้ำ
6. โสน/โสนแอฟริกัน เป็นพืชตระกูลถั่วที่รากสามารถตรึงไนโตรเจนไว้ได้ และลำต้น ใบ ดอก ยังมีธาตุอาหารหลายชนิด จึงนิยมปลูกสำหรับไถกลบเป็นปุ๋ยพืชสด เพื่อเพิ่มธาตุอาหารในดินให้แก่พืช
7. ยอดอ่อน ดอกอ่อน และผลอ่อน ใช้เป็นอาหารเลี้ยงสัตว์ อาทิ นำมาต้มรวมกับข้าวสำหรับเลี้ยงหมู
8. เปลือกโสนลอกเป็นเส้นสำหรับใช้ผลิตเชือก หรือใช้รัดของแทนเชือก
9. ลำต้นใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตกระดาษ
10. เนื้อลำต้นใช้สำหรับประดิษฐ์ดอกไม้ประดับ
11. ลำต้นนำมาตากแห้ง และบดด้วยเครื่อง ก่อนอัดเป็นแท่งสำหรับใช้เป็นเชื้อเพลิงหุงหาอาหาร
สรรพคุณโสน
ดอก
– ช่วยป้องกันโรคมะเร็ง
– ช่วยเจริญอาหาร
– ช่วยบำรุงสายตา
– ช่วยให้ผิวพรรณแลดูเปล่งปลั่ง
– ช่วยบำรุงผิวให้สดชื่น ไม่หยาบกร้าน
– ลดอาการลำคออักเสบ
– ช่วยขับเสมหะ
– แก้พิษร้อนใน
– แก้อาการปวดท้อง
– ดอกนำมาบด ก่อนใช้พอกทารักษาแผลจากแมลงกัดต่อย
– ดอกนำมาบด ใช้ทารักษาแผลสด
ลำต้น
– ลำต้นโสนใช้เผาไฟให้เหลืองเกรียม นำมาสับเป็นชิ้นๆ ก่อนใช้ต้มน้ำดื่ม มีสรรพคุณเป็นยาขับปัสสาวะ
– ช่วยขับปัสสาวะ ลดอาการปัสสาวะเล็ด
เมล็ด
– ช่วยขับพยาธิ
– ช่วยทำให้อาเจียน
– ช่วยขับปัสสาวะ
การปลูกโสน
การปลูกโสน นิยมทำด้วยการปลูกเมล็ด เพราะโสนเป็นพืชปีเดียว และมีลำต้น และกิ่งเป็นไม้เนื้ออ่อนจึงขยายพันธุ์ด้วยวิธีอื่นยาก ทั้งนี้ การปลูกที่ได้ผล ควรเริ่มปลูกตั้งแต่ต้นฤดูฝน
การเตรียมพื้นที่ปลูก
พื้นที่ปลูกโสนจะต้องเป็นพื้นที่ลุ่ม ดินมีความชื้นสูง อาทิ แปลงนาลุ่ม ขอบบ่อ ขอบแม่น้ำ และพื้นที่รกร้างที่น้ำท่วมขังบางครั้งคราว เป็นต้น แต่ก็ปลูกได้ในพื้นที่ที่มีความชื้นน้อยได้เช่นกัน อาทิ แปลงนาในที่ดอน คันนา คันบ่อ เป็นต้น ทั้งนี้ จะต้องเตรียมแปลงด้วยการไถกลบ และกำจัดวัชพืชออกก่อน และตากดินนาน 10-20 วัน เพื่อให้วัชพืชเน่า หลังจากนั้น จึงหว่านเมล็ดลงแปลง ทั้งนี้ ควรเตรียมพื้นที่ปลูกให้เสร็จก่อนต้นฤดูฝน
วิธีการปลูก
การปลูกจะใช้วิธีการหว่านหรือโรยเมล็ด หากโรยเมล็ดเป็นหลุมจะใช้ระยะปลูก 25×50 เซนติเมตร ส่วนโรยเป็นแถวๆ ระยะห่างแถวที่ 100 เซนติเมตร ส่วนการหว่านลงแปลงจะใช้การกะระห่างให้เหมาะสม ทั้งนี้ ปริมาณเมล็ดที่ใช้อยู่ที่ 3-5 กิโลกรัม/ไร่ นอกจากนั้น อาจใช้วิธีปลูกด้วยการปักดำกล้า คล้ายการปักดำข้าวก็ได้ ซึ่งจะต้องหว่านกล้าโสนให้ได้ต้นพอเหมาะก่อน ทั้งนี้ ก่อนปลูกให้นำเมล็ดมาแช่น้ำร้อนก่อน ประมาณ 1 นาที
การให้น้ำ
การปลูกโสน หากปลูกในพื้นที่สูง ดินมีความชื้นน้อย ซึ่งหากไม่มีฝนตกหรือฝนทิ้งช่วงนานจะต้องมีการให้น้ำร่วมด้วย ส่วนการปลูกในพื้นที่ชุ่มน้ำ มักปล่อยให้เติบโตตามธรรมชาติ ด้วยการอาศัยน้ำฝน และน้ำซึมจากชายน้ำ
การเก็บเกี่ยว
– หลังจากปลูกโสนแล้ว 40-50 วัน ดอกจะเริ่มบาน สามารถเก็บดอกใช้ประโยชน์ได้อย่างต่อเนื่อง
– การปลูกเพื่อเห็บเมล็ด หากปลูกในระยะปลูก 25×50 เซนติเมตร จะให้ผลผลิตเมล็ดได้ประมาณ 370 กิโลกรัม/ไร่
– การปลูกเพื่อเก็บเกี่ยวลำต้นสำหรับเป็นอาหารสัตว์หรือใช้เป็นพืชคลุมดินจะให้ผลผลิตน้ำหนักสดประมาณ 1200-1800 กิโลกรัม/ไร่
