นางสาววิลัยลักษณ์ ศิริกรรณิกา
ผ้าขาวม้าเป็นผ้าสารพัดประโยชน์ที่คนไทยใช้มาแต่โบราณส่วนใหญ่ผู้ใช้จะเป็นเพศชายแต่เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไปมีการเอาผ้าขาวม้ามาดัดแปลงตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าไว้สวมใส่หรือเอามาตัดเย็บเป็นกระเป๋าต่าง ๆ ตามแฟชั่นนิยมสามารถใช้ได้ทั้งเพศชายและเพศหญิงหรือจะใช้เป็นของฝาก ของขวัญในเทศกาลสำคัญก็ได้ กลุ่มสัมมาชีพในชุมชนบ้านเมืองฝางหมู่ 1 ได้จับกลุ่มกันทอผ้าขาวม้าเป็นอาชีพเสริมจากการทำนาซึ่งส่วนมากจะเป็นกลุ่มแม่บ้านที่ว่างจากงานพอมีเวลาก็จะออกมาช่วยกันทอผ้าขาวม้าจำหน่าย แรก ๆ ก็จะมีงบประมาณให้จากหน่วยงานราชการ พอทอเสร็จก็จำหน่ายพอได้เงินมาเป็นต้นทุนในการซื้อด้ายเพื่อนำมาต่อยอดสินค้า ถ้ามีเงินเหลือจากการลงทุนก็จะนำมาแบ่งกันในกลุ่มแม่บ้าน ซึ่งทางกลุ่มแม่บ้านจะขายผ้าขาวม้าที่ทอเสร็จแล้วผืนละ 200 บาท ส่วนมากก็เป็นคนในชุมชนที่มาซื้อเพราะทุกวันนี้คนในชุมชนนิยมเอาผ้าขาวม้ามาตัดเป็นเสื้อไว้สวมใส่ในงานต่าง ๆ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้นำชุมชนซึ่งเป็นการอนุรักษ์ผ้าไทยและเป็นการสนับสนุนผลิตภัณฑ์ในชุมชนของเราเองด้วย ซึ่งวัสดุอุปกรณ์ในการทอผ้าขาวม้าส่วนใหญ่ก็มีอยู่ในชุมชนอยู่แล้วดังนี้
1.กง ใช้พันเส้นด้ายเพื่อเตรียมใจด้ายไว้ฟอกและย้อม
2.อ้ก ใช้พันเส้นด้ายเพื่อจัดระเบียบ
3.กระบอกไม้ไผ่ ใช้สำหรับพันด้ายใช้แทนหลอดด้าย
4.แกนกระสวย ใช้สำหรับพันด้ายพุ่งเป็นหลอดเล็กไป
5.ไน เป็นเครื่องมือสำหรับกรอด้ายเข้าหลอดด้าย
6.หลักเปีย ( หลักเผีย ) โครงไม้สำหรับเตรียมด้ายยืน
7.แปรงหวีด้ายืน
ผ้าขาวม้าที่ทอจะเป็นลายตารางเล็ก ๆ สีสันสดใสสะดุดตาเมื่อนำมาใช้หรือตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าแล้วดูสวยงามมาก ๆ หรือจะเอาไปตัดเป็นชุด ให้เด็ก ๆ ใส่ก็ดูน่ารักค่ะ การทอผ้าขาวม้าในชุมชนส่วนมากจะเป็นกลุ่มผู้สูงอายุและวัยกลางคนซึ่งมีการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นเพื่อไม่ให้ลบเลือนสูญหายไปจากชุมชนของเราเนื่องด้วยผ้าขาวม้ามีประโยชน์มากมาย ในการเอาไปประยุกต์ใช้หลากหลายรูปแบบเราจึงควรช่วยกันอนุรักษ์การทอและใช้ผ้าขาวม้าไว้เพื่อเป็นการสืบทอดความรู้ ภูมิปัญญาของคนในชุมชนของเราสืบต่อไป
