ผ้าสไบขิดโบราณลายดอกโนนรัง

ดิฉันนางสาวพนิดา พรชัย เจ้าหน้าที่ปฎิบัติงาน (นักศึกษา) หลักสูตร ID10 : การพัฒนาผลิตภัณฑ์ตามอัตลักษณ์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ตำบลกระสัง อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์

ผ้าสไบขิด

ผ้าสไบขิดเป็นภูมิปัญญาไทยในภาคอีสาน แต่ก่อนในการทอผ้าขิด จะใช้ประโยชน์ในการตัดเย็บเป็นหมอนไว้ใช้ในครัวเรือน ต่อมาได้ ดัดแปลงเป็นผ้าสไบขิด คนในชุมชนจะทอเฉพาะสีขาว เพื่อใช้สำหรับไปร่วมพิธีกรรมทางศาสนา นับว่าเป็นภูมิปัญญาไทยในภาคอีสานที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซึ่งมีความแตกต่างจากผ้าสไบทั่วไป ไม่ว่าจะเป็นเนื้อผ้าที่มีความอ่อนนุ่ม  ไม่เรียบ  มีน้ำหนักเบา นิยม การทอจะเป็นการทอแบบเก็บลาย โดยลวดลายที่มีการทอตั้งแต่ดั้งเดิมคือลาย หมากหวายน้อย ซึ่งเป็นลวดลายที่มีความละเอียดสวยงามและนิยมสวมใส่ในพิธีการต่างๆ เช่นพิธีบวชนาค

ผ้าสไบขิดโบราณลายดอกโนนรัง

หากเล่าถึงผ้าสไบขิดของหมู่บ้านโนนรังในอดีต เป็นผ้าสไบลายขิดที่มีการทอผ้าต่อๆกันมาในหลายๆรุ่น บางลวดลายอาจเป็นอาจลวดที่มีการทอต่อๆกันมาตั้งแต่อดีต และบางลวดลายอาจเป็นลวดลายที่เพิ่งมีมาใหม่หรือเพิ่งเกิดขึ้นตามยุคตามสมัยที่เปลี่ยนแปลงไปและลวดลายที่สามารถพบได้ส่วนใหญ่จะเป็นลวดลายของดอกไม้หรือลวดลายของพืชพรรณธรรมชาติที่มีลักษณะดอกขนาดเล็ก เช่น ลายหมากหวาย   ประธานกลุ่มทอผ้าบ้านโนนรัง นางลำไย แขนรัมย์ จึงมีความเห็นว่า ในปัจจุบันนี้สามารถพบผ้าสไบลายขิดได้มากมายในบริเวณภาคอีสาน และในแต่ละจังหวัดก็ต่างมีลวดลายที่แตกต่างกันออกไป ประธานกลุ่มทอผ้าจึงเสนอให้มีการทอผ้าสไบขิดโบราณลายดอกรัง เพื่อที่จะเป็นเอกลักษณ์ของหมู่บ้านโนนรัง  ผ้าสไบขิดโบราณลายดอกโนนรัง เป็นลวดลายที่เกิดจากการนำเอาชื่อดอกของต้นไม้ประจำหมู่บ้านคือ ดอกของต้นโนนรังที่มีลักษณะดอกทรงหกเหลี่ยมขนาดเล็กๆ  นำมาเก็บลวดลายและทอบนผืนผ้าสไบขิด เพื่อเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของผ้าสไบขิดโบราณลายดอกโนนรัง เป็นผ้าทอที่เกิดจากการยกลาย  และทอผ้าลายดอกโนนรัง ให้มีความละเอียดสวยงาม

ดอกโนนรัง

ดอกรัง ออกดอกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนง จะออกตามซอกใบเหนือรอยแผลใบหรือออกที่ปลายกิ่ง ดอกมักจะออกก่อนแตกใบอ่อน ดอกตูมมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือรูปรีขนาดใหญ่ มีขนาดกว้างประมาณ 5 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 1.5 เซนติเมตร ดอกย่อยเป็นสีเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ มีกลุ่มละ 5-20 ดอก มี 5 กลีบ ลักษณะเป็นรูปไข่ ปลายบิดเป็นเกลียวคล้ายกังหัน ปลายกลีบโค้งไปด้านหลัง โคนกลีบเชื่อมกัน มีกลิ่นหอม ดอกหลุดร่วงได้ง่าย ส่วนกลีบเลี้ยงมีลักษณะเป็นรูปไข่แกมรูปใบหอกกว้าง มีอยู่ 5 กลีบ ขนาดกว้างประมาณ 3 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 4-6 มิลลิเมตร ปลายกลีบเลี้ยงเรียวแหลม โคนเชื่อมติดกัน ผิวด้านนอกมีขน กลีบดอกเป็นไข่หรือรูปรีกว้าง ปลายกลีบแหลม กลีบดอกมีขนาดกว้างประมาณ 1 เซนติเมตร และยาวประมาณ 1.5 เซนติเมตร ผิวด้านนอกเกลี้ยงหรือมีขนขึ้นประปราย ด้านดอกย่อยมีผิวเกลี้ยง ยาวได้ประมาณ 0.7 เซนติเมตร เป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศ มีเกสรเพศผู้ 15 อัน แบ่งเป็นชั้นใน 5 อัน และชั้นนอก 10 อัน ก้านชูอับเรณูเป็นรูปแถบกว้าง อับเรณูเป็นรูปแถบ ที่ปลายมีรยางค์แหลม รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ลักษณะเป็นรูปไข่เกลี้ยง มีอยู่ 3 ช่อง ในแต่ละช่องจะมีออวุล 2 เม็ด ส่วนก้านเกสรเพศเมียเป็นรูปเส้นด้าย ยอดเกสรเพศเมียเป็นพู 3 พู

จากที่กล่าวมาข้างต้นเห็นได้ว่าลวดลายของผ้าสไบ ผ้าถุงต่างๆ เกิดจากการเชื่อมโยงดอกไม้หรือต้นไม้ที่สามารถพบได้ในท้องถิ่นหรืออาจจะเกิดจากลวดลายที่มีการทออยู่เป็นประจำจนเกิดความชำนาญอยู่แล้วจึงทำให้ลายผ้าที่ผ่านมาทอนั้นออกมาเป็นลวดลายที่ละเอียดงดงาม